Hepatit B, Hepatit C, karaciğer yağlanması ve çeşitli karaciğer hastalıkları vücudumuzun fabrikası olarak tanımlanan karaciğerde zamanla hasarlanmaya neden olabiliyor ve bu durum da karaciğer dokusunda nedbe yani fibrozise yol açabiliyor. Bu tabloda karaciğer sertleşiyor. Karaciğerde meydana gelen hasar ve nedbe dokusunun yoğunluğunun ölçülmesi için de Fibrocan yöntemi uygulanıyor. Karaciğer sağlığını girişimsel olmayan bir şekilde değerlendiren ve ağrısız uygulanması; hızlı sonuç vermesi açısından avantajlı bir yöntem olan fibroscan sayesinde karaciğer hastalıklarının tedavileri de şekillendirilebiliyor.
Fibroscan, karaciğer sağlığını değerlendirmeye yardım eden invaziv yani girişimsel olmayan bir tetkik türüdür. Karaciğer hastalıkları nedeniyle karaciğerde oluşan fibrozu (sertleşmeyi), hasarı belirlemek için biyopsi gerekliliğini azaltmaktadır. Pratik olarak karaciğer ultrasonografisine benzetilebilir. Ancak daha kısa süreli, daha kolay, ağrısız ve poliklinik ortamında hemen yapılabilecek son derece pratik bir incelemedir. Yapılan tetkik, muayene masasında sırtüstü ve sağ elini başının altına koymuş pozisyonda yatan hastanın sağ tarafından karaciğere ultrason dalgalarının (yüksek frekanslı ses dalgaları) belirli bir hız ve yoğunlukta iletilmesi ve dokudaki ilerleme hızının ve yayılma hızı ve süresinin çok özel problar (alıcılar) sayesinde grafiklenmesi ve ölçümüdür. Böylece aynı işlem sırasında hem karaciğer dokusunun sertliği-elastikiyeti (« Liver Stiffness », kPa) hem de yağlanması (« Steatosis », dB/m) konusunda kantitatif (rakamsal) bilgiler sağlanır. Her iki ölçümü birlikte yapan standart M prob yanısıra, fazla kilolu ve obeslerde fibrozisi ölçen XL prob ve çocuklar için S prob geliştirilmiştir. Fibroscan ile gastroenteroloji uzmanları tedavi planlarını kişiselleştirir ya da optimize eder. Bazı hasta gruplarında fibroscan, biyopsinin yerini de alabilmektedir. Fibroscan yaptıranlar testin ne kadar basit olduğunu bilmektedirler.
Fibroscan tetkiki kronik karaciğer rahatsızlıklarından birine sahip olan kişilere gastroenteroloji uzmanları tarafından uygulanmaktadır. Otoimmün hepatit, siroz, hemokromatoz ve Wilson gibi genetik hastalıklar, Hepatit B, Hepatit C, alkole bağlı karaciğer hastalıkları ve alkole bağlı olmayan karaciğer hastalıkları için fibroscan tetkiki yapılabilmektedir. Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması hastalığında karaciğer hücrelerinde aşırı miktarda yağ depolanır ve bu karaciğer hasarına neden olur. Alkole bağlı olan karaciğer hastalığında ise alkolle birlikte karaciğer hasarı meydana gelir bu da siroza, karaciğer yetmezliğine sebep olabilir. Hepatit B ve Hepatit C enfeksiyonları karaciğer iltihabına neden olarak siroz ya da karaciğer kanseriyle birlikte karaciğer yetmezliğine ilerleyebilir. Hemokromatoz hastalığında karaciğer de dahil olmak üzere tüm organlarda aşırı miktarda demir depolanır ve bu demir vücut için toksik hale gelerek karaciğer hasarına sebep olur. Fibroscan ayrıca karaciğer nakli sonrasında hastalarda karaciğer sağlığını izlemek için de kullanılabilmektedir. Ayrıca, Hepatit B gibi enfeksiyonlarda hastanın ilaç kullanımı için hazırlanacak raporlarda da fibroscan ölçümleri istenmektedir. Yani fibroscan tedavi şekillendirme amacıyla da kullanılmaktadır. Portal hipertansiyonu olan hastalar da değerlendirilir. Bu teknoloji meme kanseri, prostat kanseri ve fibrozisin önem taşıdığı hastalıkları olan hastaları da değerlendirmek için kullanılabilir.
Fibroscan girişimsel bir işlem değildir ve ortalama 5 dakika gibi hızlı bir sürede yapılabilir. Karaciğer sağlığı hakkındaki kritik bilgileri hızlıca edinmeyi sağlar. Ayrıca karaciğer hasarının erken belirtilerini teşhis eder. Büyük oranda doğru teşhis sağlar, karaciğer biyopsisi ihtiyacını azaltabilir. Karaciğer hastalıklarında oluşan değişikliklerin kolayca izlenmesini sağlayabilir. Poliklinik şartlarında yapılabilen kolay bir tetkik türüdür.
Öncelikle gastroenteroloji bölümü uzmanı hastanın genel öyküsünü alır ve diğer tetkiklerini ister. Bu tetkiklerle birlikte hasta fibroscan değerlendirmesine alınır. Fibroscan incelemesinde hastanın sağ eli başının arkasına gelecek şekilde konumlandırılır ve hasta sırtüstü yatırılır. Cihazın tarayıcı ucu yani probu jel ile sıvanır. Sonrasında prob, hastanın göğüs kafesinin sağ alt kısmındaki kaburgaların arasından cilde temas ettirilir ve bu bölgelerden ölçümler alınır. İşlemde ağrı, sızı hissedilmez. Fibroscan sırasında tek hissedilen cilde temas sırasında kapı tıkırtısı gibi duyulan sestir. İşlem ortalama 5 dakika kadar sürmektedir. İşlemin bitiminde sonuç raporu hemen hastaya verilmektedir. Ancak işlemden önce mutlaka karaciğer ile ilgili kan tetkiklerinin de yapılması gerekir. Fibroscan sonuçları, kan tetkikleri ve karaciğer ultrasonu ile birlikte değerlendirilmektedir.
