Ampütasyon, el, kol, ayak, el veya ayak parmakları ve bacak gibi bir uzvun tamamının veya bir kısmının cerrahi işlemle kesilmesidir. Ampütasyon hayat kurtarmak amacı ile kangrenin veya enfeksiyonun yayılması ya da donma gibi doku ölümünün gerçekleşebileceği hayati tehlike arz eden durumları durdurmak için uygulanır. Birçok kişinin ampütasyon sonrasında aktif yaşama dahil olabilmesi uzun zaman alabilir. Psikolojik tepkilerin oluşmasının yanında ameliyat sonrasında kişiye rehabilitasyon süreci gerekebilir.
Ampütasyon, kol veya bacağın yani vücutta yer alan herhangi bir uzvun travma, enfeksiyon ya da hastalık sonrası cerrahi müdahale ile kesilerek vücuttan ayrılması durumudur. Kangrenin yayıldığı durumda ya da enfeksiyon durdurulamadığında kurtarıcı olarak görülen bir tedavi şeklidir. Yaygın olarak uygulanan ampütasyon türleri şöyle sıralanabilir:
Ampütasyon, kol veya bacağın herhangi bir bölümünün travma veya cerrahi sonrası kesilerek vücuttan ayrılması durumunu tanımlarken, ampute ise uzvu kesilen kişiyi tanımlamak için kullanılır.
Ampütasyon, yaranın türüne göre iki çeşit olarak sınıflandırılır. Birincisi açık ampütasyondur. Açık ampütasyonda kesilen uzvun cildi kapatılmaksızın yara açık pansuman ile takip edilir. Bu ampütasyon çeşidi genellikle enfeksiyon ve damar hastalıklarına bağlı ampütasyonlarda uygulanmaktadır. Bununla birlikte ampüte edilecek bölgedeki cilt dokusunun yarayı kapatmaya yetmeyeceği durumlarda açık ampütasyon tedavisi tercih edilebilmektedir.
İkinci tür olan kapalı ampütasyon ise; ampüte edilen bölgedeki yarayı kapatmaya yetecek cilt dokusu bulunması durumunda gerçekleştirilir. Uzuv cerrahi yöntem ile kesildikten sonra ameliyat yarasındaki dokular ve cilt kapatılarak açık yara bırakılmaksızın ampütasyon işlemi tamamlanır.
Travmaya bağlı olarak gelişen kazalar, enfeksiyon, donma ya da doğumsal koşullar nedeniyle kişiye ampütasyon uygulanabilir. Ampütasyonun en yaygın nedeni iyileşmeyen bir yaralar olarak bilinir. Bu durum uzuvda yeterli kan akışının olmamasından kaynaklanır. Ampütasyonun uygulanma nedenleri şöyle sıralanabilir:
Ampütasyon farklı nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Ampütasyon iş kazaları, trafik kazaları ve savaş yaralanmaları gibi bir travmaya bağlı olarak gelişebildiği gibi; kol veya bacaktaki kemik veya yumuşak doku tümörü, enfeksiyon, damar hastalığına bağlı kanlanma bozukluğu, aşırı doku hasarı veya işlev bozukluğu gibi herhangi bir hastalık nedeniyle de cerrahi tedavi olarak gerçekleştirilebilir. Ampütasyon işleminin uygulandığı durumlar şunlardır:
Kol ve bacaktaki kemik ve yumuşak dokuların kanserlerinde tümörün, çevresindeki normal dokulardan ayrıştırılamayacağı durumlarda tedavi amaçlı yapılabilir
Diyabet, sigara kullanımı ve damar tıkanıklığı gibi hastalıklar neticesinde yine kol ve bacaktaki atar damar hastalıklarına bağlı olarak gelişen el ve ayak kanlanmasının geri dönüşümsüz bozulması sonrası, kangren olmuş uzvun alınması amacıyla uygulanabilir.
İlaç tedavisi ve ameliyata dirençli kemik enfeksiyonlarının (osteomyelit) tedavisinde son seçenek olarak iltihaplı uzvun alınması şeklinde ampütasyona başvurulabilmektedir.
Ampütasyon işlemi ameliyathane ortamında yapılır. Anestezi şekli ampütasyon yapılacak uzvun yerine göre ve hastanın durumuna göre değişebilir. Kol veya elde yapılacak ampütasyonlar genel anestezi altında gerçekleştirilirken, bazı parmak ampütasyonları lokal anestezi ile de yapılabilir.
Ampütasyon ameliyatı sonrasında dikkat edilmesi gerekenler şu şekildedir:
