Ülser, mide asidinin koruyucu mide zarını aşındırması sonucu ince bağırsağın üst kısmı veya midenin koruyucu astarında meydana gelen tahrip, doku kaybı ve açık yaralardır. Genellikle midenin üst kısmında yoğun yanma ve ağrıyla ortaya çıkar ülser, erkeklerde kadınlara oranla daha yaygın olarak görülür. Dengesiz beslenme, hızlı yemek yemek, besinleri çiğnemeden tüketmek ve uzun süre aç kalmak gibi faktörler ülser nedenleri arasındadır. Ülser tedavisinde çoğunlukla kullanılan yöntem ilaç tedavisidir. İlaç tedavisinin dışında asit ve pepsin salgısını engellemek için bu salgıyı uyaran sinirin (vagus siniri) kesilmesi de bir diğer ülser tedavisi alternatifidir.
Ülser, mide veya ince bağırsağın iç yüzeyinde, mide zarında oluşan açık yaralarağrıya neden olan yaradır. Yüzey hücreleri iltihaplanarak açık yaralar meydana geldiğinde ülser oluşur. (H. pylori bakterisi veya steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar ülserin en yaygın nedenidir. Bu yaralar, mideden çok onikiparmak bağırsağında görülür.
Erkeklerde kadınlara oranla 3 kat daha fazla görülen ülser hastalığı, özellikle 30-50 yaş grubunda daha görülmesiyle birlikte 60 yaş civarında özellikle kadınlarda daha çok ortaya çıkmaktadır.
Midede oluşan ülserler gastrik ülser, onikiparmak bağırsağında oluşan ülserler duoedenum ülseri veya bulber ülser olarak adlandırılır. Ülserlerin boyutu 3-5 mm’den 5 cm’e varan genişliktedir.
Günlük hayatta kişiyi rahatsız edici bir şekilde ortaya çıkan ülserin meydana gelen ilk belirtisi midenin üst kısmında yanmayla birlikte yaşanan ağrıdır. Yaygın nedeni dengesiz ve sağlıksız beslenme olarak kabul edilen ülser tedavisi genellikle ilaç tedavisiyle kontrol altına alınmaya çalışılır.
Peptik ülser mide, ince bağırsak veya yemek borusunun iç yüzeyinin mide asidi tarafından tahrip edilmesi sonucu meydana gelen açık yaralardır. Ülserlerin en yaygın nedeni olarak midede helicobacter pylori (H pylori) adı verilen bakteriler tarafından meydana gelen enfeksiyonlardır. Peptik ülserin sık karşılaşılan belirtisi ise karın ağrısıdır.
Peptik ülser tedavi edilmediği takdirde iç kanama gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilirler. Bu sebeple ülser şikayetiyle karşılaşıldığı zaman gastroenteroloji uzmanına danışmak gerekir.
Ülser, genellikle helikobakter pilori adlı bakterinin neden olmasıyla midenin ürettiği sindirim suları ile midenin iç yüzeyini koruyan çeşitli faktörler arasında dengesizlik yaşandığında meydana gelir. Bu durumun sonucunda mide astarı, onikiparmak bağırsağının ilk kısmı olan duodenum tahrip olur ve açık yaralar oluşur.
Helikobakter pilori başta olmak üzere ülsere neden olan durumlar arasında genetik faktör, sağlıksız beslenme, hızlı yemek yemek ve uzun süre aç kalmak bulunur.
Ülser nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
Midenin üst kısmında meydana gelen yanma hissi ve ağrı, ülserin çok sık ve yaygın yaşanan belirtisidir. Bununla birlikte yemek yedikten sonra şişkinlik ve gaz, tokluk hissinin çabuk gelmesi, mide bulantısı ve iştahsızlık da ülser belirtileri olarak değerlendirilir.
Midede yanma hissiyle kendisini gösteren ülser belirtileri şu şekildedir:
Ülser hastalığında mide asidinin yemek borunuza kaçması ve mide astarında meydana gelen tahribat sebebiyle yaygın olarak görülen midede yanma ve ağrı belirtisi yaşanır.
Ülserle birlikte midenin koruyucu astarının tahrip olup açık yaralar oluşması sonucunda özellikle yemek yedikten sonra şişkinlik, hazımsızlık, gaz ve geğirme gibi semptomlar ortaya çıkar ve bu durumlar kişiyi rahatsız edici boyuta ulaşabilir.
Özellikle peptik ülserler, yiyeceklerin sindirim kanalından geçişini engelleyerek kolayca doyup tokluk hissi oluşmasına, kusmaya ve iltihap nedeniyle midenin şişip yara izi bırakarak kilo vermenize neden olabilir.
Helikobakter pilori adlı bakterinin mideyi tahriş edici etkileri sebebiyle ülser hastalarında mide ve bulantısı ve kusma belirtileri görülebilir.
Bazı mide ülserleri, meydana gelen iltihaplanma nedeniyle sindirim sisteminde blokaj oluşturur ve bu durum yiyeceklerin mideden geçmesini engelleyerek iştah azalması ve kilo kaybına neden olabilir.
Bazı ülserler midenin iç yüzeyinde kanama meydana getirir ve bu da baş dönmesi semptomu olarak kendisini gösterir.
Mide ülserlerinin en sık görülen komplikasyonu iç kanamadır. İç kanamalar da anemiye neden olabilir ve yorgunluk, nefes darlığı gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Ülser teşhisinin en doğru yöntemi ülserin direkt olarak görülmesine ve gerektiği zaman doku örneği alınmasına olanak sağlayan endoskopidir. Bazı ülser vakalarından baryumlu mide duedenum grafisi de endoskopi sonrasında yardımcı olabilir. Ülserin mide kanserine dönüşmesini önlemede ülserin endoskopi ile erken teşhis edilebilmesi çok önemlidir.
Elma, armut, yulaf ezmesi ve lif oranı yüksek besinler ülsere iyi gelir. Lif, şişkinliği ve ağrıyı hafifletirken midenizdeki asit miktarını azaltabilir. Yapılan çalışmalar aynı zamanda lif açısından zengin bir beslenmenin ülserleri önlemeye yardımcı olabileceğini de göstermiştir.
Ülsere iyi besinler aşağıdaki gibidir:
Yukarıda yer alan besinlerin tüketimi konusunda doktora danışmak daha sağlıklı bir süreç yönetilmesine yardımcı olacaktır.
Mide yanmasını önlemek için içilen süt bile ülser rahatsızlığını ileri seviyelere götürebilir. Bu nedenle ülser hastaları midelerine iyi gelmeyen, mide salgısını artıran her türlü gıda ve içecekten kesinlikle uzak durmalıdır. Ekşi, acı, soğanlı yiyecekler şikayetleri artırıyorsa onlardan uzak bir beslenme rutini oluşturulmalıdır. Sigara içmek ülser tedavisini bloke ederek ülserin iyileşmesini geciktirmektedir. Alkol alımı da yüzeysel mukoza direncini bozduğu için gastrit ve ülser gibi hastalıkların tedavisini zorlu hale getirir. Özellikle akut ülserde kesinlikle alkol kullanımından uzak durulmalıdır.
Ülser tanısı klinik, laboratuvar ve görüntüleme yöntemleri ile konduktan sonra üst gastrointestinal sistem endoskopisi (gastroskopi) altın standart kabul edilir. Gastroskopi ile ülserler direkt görülebilir, biyopsi alınabilir ve mukozadaki mikroskobik değişiklikler ve helikobacter pozitif bulunursa enfeksiyona yönelik antibiyotik tedavisi ve mide asidini baskılayan ilaçlar kullanılabilir. Ayrıca ülser kanamalarında gastroskopi sırasında endoskopik tedavi yöntemleri uygulanarak kanamanın durdurulması sağlanabilir. Tedavide helicobakter pylorimide asidini baskılayan ilaçlar ve pozitif bulunursa enfeksiyona yönelik antibiyotik tedavisi verilir.
Ülser tedavisinde kullanılan ilaçlar H2 reseptör blokerleri ve proton pompa inhibitörleridir. Ülser ilaçları mide asitlerini azaltarak kişinin yakınmalarını rahatlatır. Bunun yanı sıra mide asidinin ülser üzerine etkisini ortadan kaldırarak, iyileşmeyi sağlar.
Çoğu ülser ilaç tedavisi ile iyileşir. İlaç tedavisinin dışında uygulanan diğer yöntem ise asit ve pepsin salgısını engellemek için bu salgıyı uyaran sinirin (vagus siniri) kesilmesine dayanır. Ancak tekrar riski olabilmektedir. Bazı ülser vakaları kanama, stenoz (daralma -tıkanma) , delinme gibi sorunlara yol açarsa ameliyat gerekebilir. Ülserler kronik ve tekrarlayıcıdır. Hayatı kısaltmaktan çok hayat kalitesini azaltır. Tedavi edilemeyen bir ülserin iyileşmesi 10- 15 yıl kadar sürer. Bunun yanı sıra ülser diyeti de ülser tedavisinde yardımcıdır.
