Seboreik dermatitin sağlıklı bir tanımı için öncelikle egzama hakkında bilgi sahibi olunması çok önemlidir. Egzama; kaşıntı, kızarıklık, sızıntı, kepekli lezyonlar şeklinde kendini belli eden iç ve dış etkenlerin uyarısıyla deride oluşan yangısal reaksiyon olarak tanımlanmaktadır. Yetişkinlerin yanı sıra bebek ve çocuklarda atopik egzama, bez bölgesi egzaması ve seboreik egzama sıkça görülmektedir. Toplumda yağlı egzama olarak da bilinen seboreik dermatit ise kızarıklık, pullanma ve kepeklenme şeklinde görülen kronik bir hastalıktır. Seboreik dermatit pek çok etkene bağlı olarak gelişebilmektedir. Seboreik dermatitin erken tanısı çok önemli olmakla birlikte tedavisi planlaması da mutlaka uzman bir doktor tarafından yapılmalıdır.
Seboreik dermatit, oldukça sık görülen sebore yani yağlı cilt zemininde gelişen, kızarıklık ve pullanma ile seyreden kaşıntılı bir hastalıktır. Cildin en üst tabakası kalınlaşır, deri kurur, pul pul olur ve dökülür. Toplumda görülme sıklığı % 5 oranındadır. Vücudun yağlı bölgelerinde görülen hastalık saçlı ve kıllı bölgelerde tutulum yapar ve yerleştiği bölgeye göre görüntüsü değişebilmektedir.
Seboreik dermatitin bebeklik ve erişkin olmak üzere 2 tipi bulunmaktadır. Bebeklik tipi seboreik egzama sıklıkla ilk üç ayda başlayıp bir yaş civarında gerilemektedir. Erişkinlerde ise genellikle ergenlikten sonraya ortaya çıkmaktadır. Erkeklerde kadınlara oranla daha sık rastlanmaktadır. En sık yağlı cilt yapısı olanlarda görülmektedir.
Seboreik dermatit bebekler ve erişkinlerde farklı lokalizasyonlarda, farklı klinik tablolar sergiler.
Bebeklik tipi seboreik dermatitte saçlı deri tutulumu, gövde tutulumu görülür. Saçlı deride kalın, sarı ve yağlı kabuklanma şeklinde konak olarak da bilinen kepeklenmeler yapmaktadır. Vücutta ise kol, dirsek, diz ve boynun katlantı yerlerinde seboreik dermatit görülebilmektedir.
Erişkinlerde saçlı deri, yüz ve gövde tutulumu olmak üzere ayrılmaktadır. Seboreik dermatit daha çok saçlı ve kıllı deri bölgelerinde tutulum yapmaktadır. Yüzde; daha çok kaşlar, burun kenarları, yanaklar, kulak içleri ve kulak arkalarında görülmektedir. Kaşlar ve kirpiklerde kepeklenme yapabilir. Erkeklerde sakal bölgesinde kıl kökü iltihabı şeklinde görülebilmektedir. Vücutta ise göğüs altları ve ortası, göbek deliği, seyrek olarak da koltuk altı ve kasık bölgesinde ortaya çıkabilmektedir.
Neden olduğu tam olarak bilinmemekle birlikte, potansiyel faktörleri; sebore yani yağlı cilt, başta Pitriyosporum ovale (Malassezia furfur) gibi cilde yerleşen bir mantar türü olmak üzere mikrobiyal faktörler, ailesel yatkınlık ve duygusal strestir. Parkinson hastalığı, AIDS ve ruhsal bozukluklar gibi bazı hastalıklar, bağışıklık baskılayıcı ilaçlar ve alerjik bir bünye de seboreik dermatitin nedenleri arasında yer almaktadır. Biotin, çinko ve B6 vitamini eksiklikleri de seboreik dermatit oluşumuna neden olabilmektedir. Seboreik dermatit iklimsel değişikliklerden etkilenen bir hastalıktır. Kış mevsiminde şiddetlenebilmektedir. Bebeklik çağı seboreik dermatiti geçici bir hastalıkken, erişkin tipi seboreik dermatit kalıcı ve kendini tekrar eden bir hastalıktır.
Bebeklik Tipi Seboreik Dermatiti: Yaşamın ilk ayında saçlı deride kalın, sarı, yağlı kepeklerle başlar. Aynı zamanda veya takiben kulak kıvrımları, yüz, büklüm yerleri ve gövdede kızarık, yağlı görünümlü kepeklerle karakterize bir dermatit tablosu gelişebilir.
Bebeklik tipi seboreik egzama sıklıkla ilk üç ayda başlayıp bir yaş civarında gerilemektedir. Saçlı deride çıkan türüne halk arasında konak denmektedir. Konak, kalın, sarımsı renkte kabuklar yapar ama saç kaybına neden olmaz. Seboreik dermatit ayrıca bebeklerde boyun, kol ve bacak katlantı yerlerini tutabilmektedir. Vücutta dirsek diz gibi kıvrım yerlerinde ise kızarık üzeri pullu lezyonlar şeklinde görülmektedir.
Erişkin Tipi Seboreik Dermatit: Saçlı deri, kulak arkası bölge, dış kulak yolu, burun kenarları, kaşlar, göğüs ön yüz, sırt ortası ve kıvrım bölgelerinde lokalize, artma ve azalma dönemleriyle seyreden, kızarık bir cilt üzerine sarımsı ve yağlı bir kepeklenmeyle ortaya çıkmaktadır. Seboreik dermatitli kişilerde genellikle güneş hassasiyeti vardır.
Saçlı deri tutulumunda genellikle kaşıntı belirgindir, keskin sınır görülmez. Seboreik dermatit, saç derisinde kabuklanma ve kepeklenme şeklinde ortaya çıkmaktadır. Normal bir kepeklenme ile karıştırılmamalıdır. Bu tabloda kabuklanma fazladır, saç derisi kızarık ve kaşıntılıdır. 2 şekilde ortaya çıkabilir. Pitriyazis sikka denilen kuru, kaşıntılı ve iltihapsız kepeklenmeler şeklinde başlamaktadır. Bu seboreik dermatitin en erken belirtisidir. Tedavi edilmezse zamanla yayılarak pitriyazis amiantase denilen saçlı deriye yapışık sarımsı ve beyaz kepeklenmelere dönüşebilmektedir.
Bebeklik tipi seboreik dermatit zararsız ve geçici bir rahatsızlık olduğundan genelde basit önlemler tedavide yeterlidir. Saç derisinde ortaya çıkan konaklar yaygın olarak görüldüğünde bile bebe yağları sonrası şampuanla yıkama yeterli olmaktadır. Zeytinyağı ile konaklara mesaj yapılabilir. Çok dirençli olgularda hafif etkili kortizonlu ilaçlar kullanılabilir. Bebeklerde yüksek etkili kortizonlu kremlerinin kullanılmasından kaçınılmalıdır.
Erişkinlerin egzama tedavisinde başlangıç olarak sebum kontrol altına alınmalıdır. Uzman hekimin önerdiği ilaçların yanı sıra, atak sıklığını azaltmak, deriyi güçlendirmek amacıyla cilt bariyerine zarar vermeyen sabunlar, kremler, nemlendiriciler önerilmektedir. Tedavide genel yaklaşım lezyonları ve fungal kolonizasyonu (mantar çoğalımını) baskılamak, seboreik dermatitin görüldüğü bölgede ikincil enfeksiyonlara karşı önlem almaktır. Seboreik dermatitin yapısal bir özellik olduğu, tekrar edebileceği ve seboreik dermatitten korunmanın yolları hastaya anlatılmalıdır.
Seboreik dermatinin saçlı derideki tedavisinde hastalık hafif seyrediyorsa antiseboreik yani yağlanma karşıtı şampuanlar yeterli olabilmektedir. Bunlar seboreik dermatit şampuanı olarak da bilinmektedir. Seboreik dermatit şampuanı önerisi kişiye özel olarak mutlaka doktor tarafından verilmelidir. Skumları yumuşatmak amacıyla salisilik asit kullanılabilir. Yerel tedavide kortikosteroidli krem ve losyonlar yararlıdır. Mantar önleyici ilaçlar da seboreik dermatite karşı kullanılmaktadır.
Yüz bölgesinde hafif etkili kortizonlu kremler, vücutta ise orta ve yüksek etkili kortizonlu kremler kullanılmalıdır. Dermatit kremleri de mutlaka doktor tarafından önerilmelidir. Kortizon içeren ilaçların kullanım sürelerinin 1 haftayı geçmemesi gerekmektedir. Egzama belli dönemlerde tekrar edebilen bir rahatsızlıktır bu yüzden bir dermatoloji uzmanına danışmadan kortizon içeren kremlerin kullanımından mutlaka kaçınılmalıdır. Seboreik dermatitte hijyen önemlidir, bakteriyel enfeksiyonların gelişme riski yüksek olduğunda sık yıkanmak gerekmektedir. Aşırı terlemeden, sentetik kumaşlı giysilerden ve bu giysilerin yaratacağı sürtünmelerden kaçınılmalıdır.
Uzman hekimin önerdiği ilaçların yanı sıra, atak sıklığını azaltmak, deriyi güçlendirmek amacıyla cilt bariyerine zarar vermeyen sabunlar, kremler, nemlendiriciler önerilmektedir. Seboreik dermatitin yapısal bir özellik olduğu, tekrar edebileceği ve seboreik dermatitten korunmanın yolları hastaya anlatılmalıdır. Seboreik dermatitte hijyen önemlidir, bakteriyel enfeksiyonların gelişme riski yüksek olduğunda sık yıkanmak gerekmektedir. Aşırı terlemeden, sentetik kumaşlı giysilerden ve bu giysilerin yaratacağı sürtünmelerden kaçınılmalıdır.
Yüz bölgesinde hafif etkili kortizonlu kremler, vücutta ise orta ve yüksek etkili kortizonlu kremler kullanılmalıdır. Dermatit kremleri de mutlaka doktor tarafından önerilmelidir. Seboreik dermatinin saçlı derideki tedavisinde hastalık hafif seyrediyorsa antiseboreik yani yağlanma karşıtı şampuanlar yeterli olabilmektedir. Bunlar seboreik dermatit şampuanı olarak da bilinmektedir. Seboreik dermatit şampuanı önerisi kişiye özel olarak mutlaka doktor tarafından verilmelidir. Skumları yumuşatmak amacıyla salisilik asit kullanılabilir. Yerel tedavide kortikosteroidli krem ve losyonlar yararlıdır. Mantar önleyici ilaçlar da seboreik dermatite karşı kullanılmaktadır. Kortizon içeren ilaçların kullanım sürelerinin 1 haftayı geçmemesi gerekmektedir. Egzama belli dönemlerde tekrar edebilen bir rahatsızlıktır bu yüzden bir dermatoloji uzmanına danışmadan kortizon içeren kremlerin kullanımından mutlaka kaçınılmalıdır.
