Şaşılık yaygın olarak karşılaşılan göz hastalıklarından biridir ve iki göz arasındaki açısal uyum bozukluğuna bağlı olarak iki gözün aynı anda aynı yere bakamaması durumudur. Şaşılık kişilerde dış görünümü olumsuz etkiler ve görüş kalitesinin de azalmasına neden olur.
Sağlıklı insanlarda her iki göz de birbirine paralel ve birbiri ile uyumlu olarak çalışır. Şaşılık, bir gözün diğer göze göre içe, dışa veya dikey olarak farklı bir noktaya hizalanması ile gözlerin aynı anda aynı yöne bakamama bozukluğudur. Daha ağır vakalarda, gözlerden ikisinde de kayma olabilir. Şaşılığın nedenine bağlı olarak değişse de bu göz kayması geçici ya da kalıcı olabilir.
Gözün yukarı ve aşağıya da sağa sola hareket ettirilmesi için kas gruplarında kuvvet ve uyum olması gerekir. Bu kaslara bilgi ileten sinirler veya beyindeki göz hareketlerini yöneten kontrol merkezi ile ilgili problem olduğunda şaşılığa neden olur. Şaşılık nedenleri arasında genetik yatkınlık, beyin tümörleri, diyabet hastalığı, hipertansiyon ve travmalar da yer alır. Daha nadir durumlarda beyin felci, kalıtsal kromozom bozuklukları ile hidrosefali de şaşılığın nedenlerindendir.
Şaşılık genelde çocukluk döneminde ortaya çıkar ve en temel belirtisi düz bakamayan gözlerdir. Diğer belirtileri arasında gözlerde sulanma, çift görme, baş ve göz ağrısı ile bulanık görme sayılabilir. Baş ve gözün yana çevrilerek bakılması ve üç boyutlu görememek de şaşılık belirtileri arasında sayılmaktadır.
Kişide yol açtığı kaymanın türüne göre uyumsal içe kayma, içe kayma ya da dışa kayma şaşılığı olabilir. Oluşum sebebine göre ise şaşılık çeşitleri şu şekildedir:
Kişilerde yol açtığı göz kaymasının çeşidine göre şaşılık içe kayma, dışa kayma ve uyumsal içe kayma şeklinde üç türdedir. Oluşum sebebine göre ise doğumsal, kırmaya bağlı, kas felçlerine bağlı, yetişkinlik döneminde görülenler ve gizli şaşılık olarak değerlendirilir. Kişilerde nörolojik göz kayması da olabilir. Birçok kişi tarafından yalancı göz kayması da rastlanan durumlar arasındadır. Bu durumda da göz doktoruna gözükmekte fayda vardır.
İçe şaşılık (kayma) gözlerin içe yani burun bölgesine doğru tek ya da çift taraflı kaymasıdır. Her iki göz eşit oranda kayarsa göz tembelliği riski olmadığından daha çok tercih edilir. Tek gözde sabit kayma ise o gözde tembellik olmasına neden olur. Sıklıkla bebeklerde göz kayması da rastlanan bir durumdur. Bu durumda erken teşhis oldukça önemlidir.
Ekzotropya olarak da bilinen dışa şaşılık gözlerin tek ya da iki taraflı olarak dışa kaymasıdır. İç kasların zayıflığı ya da dış kasların fazla çalışması buna neden olabilir. Sabit kaymalar şeklinde olabildiği gibi aralıklı olarak da oluşması mümkündür.
Şaşılık tanısının göz muayenesinden sonra rahatlıkla konulması mümkündür. Ailede şaşılık olması halinde çocuklarda da şaşılığın ortaya çıkma olasılığı çok yüksektir. Özellikle erken teşhis edilmesi ve çocukluk döneminde şaşılığın fark edilmesi tedavideki başarı oranını artırır. Bundan dolayı 4 yaşından önce bir ya da iki kere çocukların göz taramasından geçmeleri önerilmektedir.
Şaşılık tedavisinde genellikle cerrahi müdahaleye başvurulur. Göz sinirlerindeki felçler kendi kendine düzelmezse kaslara müdahale edilmesi gerekir. Bazı kişilerde göz kaslarına botoks uygulanır ve gözün odak noktasında sabit kalması sağlanır. Tüm göz şaşılık tedavisi ile ilgili doktorlardan bilgi almak mümkündür.
Çocuklarda şaşılık için göz egzersizleri ve gözlük denenebilir. Eğer herhangi bir ilerleme olmazsa cerrahi müdahale gerekebilir.
Yetişkinlerde öncelikle prizmatik camlar tercih edilir. Sonrasında göze hareket sağlayan kaslara enjeksiyon tedavisi uygulanabilir. Bu sayede hem kayma hem de çift görme tedavi edilir. Eğer herhangi ilerleme olmazsa cerrahi müdahale uygulanır.
Şaşılığın türü, göz kayması derecesi ve gözdeki hastalıklara göre cerrahi müdahale tercih edilebilir. Destekleyici olarak göz damlaları ile tedavi denenmesi de mümkündür.
Göz kayması ameliyatı ortalama olarak 40 dakika ile 1 saat arasında olur. Ameliyatın lokal ya da genel anestezi altında yapılması mümkündür. Ameliyattan sonra hastalar 4-6 saat içinde durumlarına göre taburcu edilirler. Göz kayması ameliyatından 1 gün sonra kişilerin günlük rutinlerine dönmeleri sağlanır.
Yetişkinlerde ameliyatsız şekilde göz kaymasının tedavi edilebilmesi için kayma miktarının çok az olması gerekir. Eğer kayma miktarı azsa prizmatik camlar ile göz kayması tedavi edilebilir. Felç ya da travmaya bağlı oluşan göz kaymasının iğne tedavisi ile başarılı olması da mümkündür. Erken teşhis göz kayması tedavisi için oldukça önemlidir.
Şaşılık tedavisi yapılmazsa beyin gözlerden birinin görüntüsünü baskılar ve çift görme ortaya çıkabilir. Tedavi edilmeyen şaşılıklarda stereopsis ve binoküler görme adı verilen iki gözün beraber görmesi engellenir. Buna bağlı olarak göz tembelliği de ortaya çıkabilir.
Şaşılık, iki gözün de birbirinden farklı yönlere bakması durumudur. Gözlerden biri karşıya bakar fakat diğeri farklı bir yöne bakar. Şaşılar başlarını sağa ya da sola eğerek her iki gözleriyle de düzgün bakmaya çalışırlar. Şaşı olanlarda genelde çift görme ve bulanık görme olur.
