Mantar hastalığı, cilt başta olmak üzere saç, tırnaklar ve mukozaları etkileyen mantardan alınan bir hastalık türüdür. Bağışıklık sisteminin zayıf olduğu durumlarda mantar enfeksiyonuna yakalanma riski de artar. Bulaşıcı olarak tanımlanan mantar hastalığının yayılmaması için genel hijyen kurallarına dikkat etmek gerekir. Mantar hastalığını tedavi etmek için genellikle antifungal ilaçlardan yararlanılır.
Mantar hastalığı, mikoz olarak da adlandırılan mantar enfeksiyonunun neden olduğu ciltte keratin hücrelerinin enfekte olmasıyla görülen bulaşıcı bir cilt hastalığıdır. Mantar enfeksiyonu, ciltte, ellerde, ayaklarda, saçta, tırnakta, genital bölgede ve erkeklerde sakallarda görülür.
Deri yüzeyinde meydana gelen mantar hastalıkları içinde en fazla ‘dermatofit enfeksiyonu’ bulunur. Dermatofitler, keratin dokulara yerleşerek istila ederler. Bu sebeple deri, kıl ve tırnak gibi keratin dokularda hastalık yaparlar. Mantar hastalıkları insanlardan, hayvanlardan ve topraktan bulaşabilir. Mantar, kişinin yaşam konforunu düşürdüğü gibi estetik açıdan kişinin hayatını olumsuz etkileyebilir.
Mantar enfeksiyonu vücudun hemen her bölgesine yerleşebilir. En sık rastlanan belirtisi kaşıntıdır. Mantar nerede yerleşmişse o bölge kaşınır. Cilt yüzeyini etkilediği durumlarda ciltte; pullanma, kırmızı döküntüler ve yumrular, saç mantarında; saç dökülmesi ve etkilenen bölgede kellik meydana getirebilmektedir. Tırnak mantarında; tırnak altında beyaz ve sarı renk değişikliği, tırnağın kalınlaşması, genital bölge mantarlarında; idrarda yanma ve cinsel ilişki sırasında ağrı, ayak mantarında ise parmak aralarında kızarıklık ve kötü koku belirtiler arasındadır.
Deri altı enfeksiyonundan kaynaklı olarak görülen mantar hastalığı belirtileri:
Akciğerlerinizdeki mantar enfeksiyonlarının belirtileri:
Bunların yanında ışığa duyarlılık, bulanık görme, karın ağrısı, yüzde ağrı gibi semptomlar da mantar hastalığının diğer belirtileri olarak sıralanabilir.
Mantarın hastalık oluşturabilmesi için nem önemli bir faktördür. Çok sıcak ve nemli hava, vücut temizliğine dikkate etmemek, aşırı terlemek ve kurulanmamak, dar ve sentetik kıyafetler tercih etmek mantar için uygun zemin hazırlamaktadır.
Bağışıklık sisteminin zayıf olması da yine mantar hastalıklarına yakalanma riskini artırır. Kemoterapi, kortizon tedavileri gibi bağışıklığı baskılayan ilaçlar da mantarın nedenleri arasındadır.
Mantar hastalığının nedenleri şöyle sıralanabilir:
Mantar hastalıklarının yayılımını önlemede genel ve kişisel hijyen kurallarına uymak önem taşımaktadır. Ortak kullanım alanlarının ve burada bulunan malzemelerin gerekli hijyenin sağlanması için sürekli dezenfekte edilmesi gerekmektedir. Kuaför ve güzellik salonları, yaz mevsiminde ise havuzların düzenli şekilde dezenfekte edilmemesi mantar enfeksiyonun kolayca yayılmasına neden olmaktadır.
Mantar, nemli ortamlarda rahatça çoğalabildiği için tedavide hastalık görülen bölge ya da bölgeleri kuru ve temiz tutmak gerekmektedir. Antifungal ilaçlar, vücuttaki mantarların büyümesini durdurarak ya da onları öldürerek mantar enfeksiyonlarını tedavi etmenin yoludur.
Mantar hastalığını geçirmek için şu yöntemler uygulanabilir:
Mantarlar farklı görünümlerle ortaya çıkarak diğer cilt hastalıkları ile karışabilirler. Bu sebeple mantar hastalıklarının teşhisi, bir dermatoloji uzmanı tarafından kişideki bulgular ve hasta hikayesi doğrultusunda yapılmalıdır. Teşhis edilirken mikroskobik bir inceleme yapılmasında yarar vardır.
Saçlı derisinde oluşan mantar enfeksiyonuna verilen isimdir. Saç derisinde soluk kırmızı zemin üzerinde ince kepeklenmelere neden olmaktadır. Yuvarlak veya oval yamalar oluşturur, hastalıklı bölge üzerinde gri, mat renkli, kırık saçlar gözlenir.
Erkeklerde sakal ve bıyık bölgesinde gözlenen mantar hastalığıdır. En önemli bulaşma sebebi ortak kullanılan traş malzemeleridir. Hastalıklı bölge ile temas etmemek ya da hastalıklı bölgede kullanılmış materyalleri kullanmamak gerekmektedir.
Kasık bölgesinde meydana gelen mantar enfeksiyonudur. Daha sık erkeklerde gözlenmektedir. Lezyonlar, yarım ay şeklinde kenarı deriden kabarık, kızarık görünümlüdür. Kaşıntı en sık gözlenen bulgudur.
Ayak mantarı en sık gözlenen mantar enfeksiyonudur. Nemli ortamlar hastalığın oluşumundaki faktörlerin en başında yer almaktadır. Bu nedenle yaz aylarında ve tropikal iklimlerde yaygındır. Uzun süre kapalı ayakkabı giyenler, ayakları aşırı terleyenler, ıslak ortamlarda çalışanlarda hastalık daha fazla görülmektedir. Ortak terlik veya ayakkabı kullanımı ayak mantarının bulaşmasına sebep olmaktadır. Ayak mantarlarının 4 farklı tipi bulunmaktadır. Hastalarda bu tiplerden bir veya birkaçı birlikte bulunur. Aynı anda birkaç tip mantar bir arada görülebilmektedir.
Saçlı deri, sakal, el, ayak ve genital bölgeler hariç diğer vücut bölgelerinde gözlenen mantar enfeksiyonuna vücut mantarı denmektedir. Hastalıklı bölgeye temasla ya da hastalıklı bölge ile temas etmiş giysilerle bulaşabilmektedir. Ortaya çıkan lezyonlar, görünüm olarak iç içe girmiş halkalar şeklindedir.
Tırnakta görülen mantar hastalıkları ‘onikomikoz’ olarak adlandırılmaktadır. El ve ayak tırnaklarında görülebilmektedir. Tırnak mantarlarının 4 tipi bulunmaktadır.
1.Tırnak mantarları içinde en sık görülenidir. Enfeksiyon tırnağın serbet ucu ya da tırnağın yanlarından beyazımsı veya kahverengi sarımsı renkte bir renk değişikliği olarak başlar. Enfeksiyon ilerledikçe kalınlaşma ve tırnak bozukluğu gelişir. Tedavi edilmezse zamanla tüm tırnak etkilenir.
2. Tırnak yüzeyinde yer yer gri lekelenmelerin olduğu beyaz renk ile kaba ve yumuşak görünümle ortaya çıkar.
3. Tırnak tabakasının dip kısmında beyazımsı veya beyaz – kahverengi alanlar şeklinde gözlenir. Bağışıklık yetmezliğinin görüldüğü durumlarda daha sıklıkla ortaya çıkmaktadır. Az sıklıkta gözlenir.
4. Bütün tırnak mantarı türlerinin son evresini tanımlayan bir isimdir. Tırnak artık kalın ve bozuk görünümdedir.
Mantar hastalıklarına net tanı konulduktan sonra tedavisine başlanmalıdır. Mantar hastalıklarının görüldüğü bölgelere göre tedavi değişiklik göstermektedir. Bulaşıcı bir hastalık olduğu için hijyene çok dikkat edilmelidir.
Dıştan kullanılan ilaçların yetersiz geldiği durumlarda sistemik tedavilere başlanmaktadır. Tırnak mantarı tedavilerinde amaç mantarsız tırnak gelişimidir. Tırnak mantarının tedavisi sabır gerektirebilmektedir. Tırnak tedavi edildikten sonra bile takip edilmelidir. Bütün bu tedavi süreçlerinin uzman bir doktor tarafında yönetilmesi gerekmektedir.
Mantar enfeksiyonunun neden olduğu mantar hastalığına karşı iyi gelebilecek ve yatıştıracak yöntemler bulunur. Mantar hastalıklarına karşı hijyeni sağlamak, oluşan bölgeyi kaşımamak, dar giysiler giymekten kaçınmak iyi gelir. Mantar hastalığına karşı iyi gelebilecek yöntemler şöyle sıralanır:
