Kabakulak, kabakulak virüsünün neden olduğu, kulakların önündeki parotis isimli tükürük bezlerinin şişmesi ile karakterize bulaşıcı viral bir enfeksiyondur. Yüzün her iki yanının etkilenebildiği kabakulak hastalığının yaygın belirtileri tükürük bezlerinin şişmesine bağlı yanaklarda ve çenede şişme, çiğneme zorluğu, ateş, yorgunluk ve kas ağrılarıdır. Kabakulak hastalığı özellikle 5-10 yaş arasındaki çocuklarda görülür. Semptomları hafif olsa da tedavi edilmediği durumda ciddi komplikasyonlara neden olabilir.
Kabakulak, paramiksovirüsler olarak bilinen bir virüs grubuna ait olan kabakulak virüsünün parotis adı verilen tükürük bezlerini etkilemesi ile ortaya çıkan bulaşıcı bir hastalık türüdür. Tükürük bezlerinde virüslere bağlı gelişen kabakulak viral bir iltihaptır. Bazı durumlarda kabakulak virüsü, yumurtalık, testis, pankreas ya da meninks (beyni ve omuriliği çevreleyen zar) iltihaplanmasına da sebep olur. Hastalık baş ağrısı, ateş, halsizlik gibi hafif belirtilerle ortaya çıkarak tükürük bezlerinde şiddetli şişmeye yani parotite neden olur. Bu da yanaklarda şişmeye, çenede hassasiyete sebebiyet verir.
Tükürük bezlerinin altı tanesi büyük tükürük bezleridir. Bunlardan iki tanesi yanaklarda bulunur. Yanakta bulunduğu yer, çiğneme kasının hemen yakınında ve kulağın önündedir. Bu bez iltihaplandığında büyüyüp geliştiği için kulak çevresini kalınlaşmış gösterdiğinden ismi dilimizde kabakulak olarak yer almıştır. Kabakulak hastalığında antiviral etkili bir tedavi seçeneği bulunmasa da belirtileri hafifletmek ve kontrol altına almak için bazı ilaç tedavileri uygulanabilir.
Kabakulak hastalığına, paramiksovirüs ailesinden RNA virüsü olan kabakulak virüsü sebep olur. Bu virüs türü özellikle ilkbahar aylarında daha rahat bir şekilde yayılarak insanlara bulaşır. Viral enfeksiyon olan kabakulak tükürük bezlerini etkiler. Kabakulak, yanakta yer etmiş tükürük bezinin mumps denilen özel bir virüsle iltihaplanmış halinin isimlendirmesidir. Kabakulak kolaylıkla kişiden kişiye bulaşabilir. Bulaşma nedenleri şöyle sıralanır:
Bazı kişileri kabakulak hastalığına yakalanma riski daha yüksektir. Bu kişiler şöyle sıralanır:
Viral bir enfeksiyon olan kabakulak hastalığını taşıyan kişiler öksürme, hapşırma, konuşma esnasında damlacıkların havaya karışmasından kaynaklı olarak diğer kişilere bulaştırır. Bu damlacıklar etrafta bulunan eşyaların da üzerine gelerek başkasının o eşyayı teması durumunda yayılabilir.
Kabakulak virüsünden kaynaklı olarak ortaya çıkan kabakulak hastalığı ateş, tükürük bezlerinde şişme, lenf bezlerinde ağrı, baş ağrısı, kas ağrısı, halsizlik ve iştahsızlıktır.
Kabakulak belirtileri şu şekilde listelenebilir:
Kabakulak hastalığının en belirgin özelliği bademciklerin yana doğru itilmiş olması ve tükürük bezlerinde şişme ve kızarıklık oluşmasıdır. Fiziki muayenede vücut sıcaklığı ölçüldükten sonra doğru tanı için kan, idrar ya da tükürük örneği alınarak test yapılabilir. Kabakulak belirtileri görüldüğünde mutlaka doktora başvurulmalıdır.
Kabakulağın kesin bir tedavisi yoktur. Bütün virüs hastalıklarında olduğu gibi vücudun kendi özel direnç ve dayanma gücüyle atlatılan bir hastalıktır. Genellikle pek bir problem olmadan düzelir. Ama nadiren de olsa komplikasyonlara sebep olabilir.
Kabakulakta destek tedavi planlanır. Ateş için ateş düşürücü verilir. Hastanın iyi beslenmesi, bol sıvı alması çok önemlidir. Virüslere karşı etkili antiviral ilaçlar kullanılabilir ancak hastanın kendi direnci ile geçmesi de beklenebilir. Hasta yakından takip edilmelidir. Hastanın kulaklarına zarar vermeye başladığı zaman kulaklarda çınlamalar, işitmede yavaş yavaş azalma ile kendini gösterebilir. Bu durumda iltihabın daha saldırgan ilerlemesini durdurmak için kortizon tedavisi planlanabilir. Ancak kortizonun faydaları varken zararları da olduğundan çok dikkatli kullanılması gerekir. Bu durumda antiviral ilaçların dozları artırılabilir. Tedavi hastanın durumuna ve şikayetlerine göre birçok şekilde düzenlenebilir. 1 hafta 10 gün içinde hastalığın düzelmesi beklenir.
Kabakulak bazen komplikasyonlara neden olabilir. En önemli komplikasyonu; iç kulaktaki salyangoz denilen organın yine aynı mumps virüsü ile iltihaplanması ile oluşan sağırlıklardır. Bu sağırlık dereceleri değişebilir, tam sağırlığa kadar gidebilir. Ayrıca kan ile tüm vücuda yayılıp, üreme hücrelerinin üretildiği organlara ulaşırsa kısırlık yapma tehlikesi de vardır.
Nadiren beyin zarına ulaşırsa menenjite neden olacağı için yaşam kayıplarına kadar gidebilecek sorunlar doğurabilir. Kabakulakta aşağıda yer alan belirtilerin olup olmadığı bir uzman tarafından yakından takip edilmelidir.
