Huzursuz bacak sendromu, bacakları hareket ettirme ile ilgili karşı konulamaz dürtüye neden olan nörolojik bir hastalıktır. Huzursuz bacak sendromu Willis-Ekbom hastalığı olarak da bilinir. Kaşıntı, zonklama, çekilme gibi belirtilerle ortaya çıkan huzursuz bacak sendromu, genellikle akşam ve gece saatlerinde görülür. Her yaştan kişiyi etkileyen bu sendrom, günlük aktiviteleri engelleyerek uykunun bölünmesine neden olabilir. Genetik faktörler, demir eksikliği, böbrek yetmezliği ve hamilelik sebepleri arasında yer alır.
Huzursuz bacak sendromu (HBS), bacakları hareket ettirme dürtüsü veya ihtiyacı ile karakterize kronik ve ilerleyici bir hareket bozukluğudur. Erkeklerle kıyaslandığında kadınlarda iki kat daha fazla görünen HBS, ayrıca ayda 3 saatten az spor yapanlarda ve sigara içenlerde daha sık izlenmektedir.
Huzursuz bacak sendromu belirtileri, özellikle akşam saatlerinde sıklıkla görülür. Genellikle bacaklarda ağrı ve zonklama gibi rahatsız edici hislerle ortaya çıkar. Sürekli olarak hareket ettirme dürtüsü gelişir ve bu durum uykunun bölünmesine de neden olur.
Huzursuz Bacak Sendromu, temel olarak primer (idyopatik) ve sekonder (ikincil) olmak üzere iki sınıfa ayrılır.
Primer huzursuz bacak sendromunda kalıtsal geçiş dikkat çeker. İdyopatik HBS’li olguların birinci derece akrabalarında yaklaşık yüzde 50-70 oranında hastalığın görülebildiği ve kadınların daha çok etkilendiği bildirilmiştir. Bu kalıtsal formda hastalık daha erken yaşta başlamakta, genellikle 45 yaştan önce tanı konmakta ve sekonder formlara göre oldukça yavaş ilerleme izlenmektedir. Kalıtsal formun dışında, hastalığın aile öyküsünün olmadığı (sporadik) idyopatik formu da bulunmaktadır.
Laboratuvar, nörolojik, nörofizyolojik, nöroradyolojik testlerin normal olması gerektiği idyopatik form tüm huzursuz bacak sendromu olgularının yüzde 70-80’ini oluşturur.
Sekonder (ikincil) huzursuz bacak sendromunda ise çeşitli klinik durumlar bu hastalığa yol açabilmektedir. Demir eksikliği, gebelik ve son dönem böbrek yetmezliği bu bulgular arasında yer almaktadır. Sekonder sebeplerin ortak noktasını ise demir metabolizması bozukluğu oluşturmaktadır.
Bu klinik durumların düzelmesi veya tedavi edilmesi, HBS semptomlarında azalma ve bazı olgularda tam düzelme sağlayabilmektedir. Huzursuz bacak sendromu; romatoid artrit (iltihaplı romatizma), sjögren sendromu gibi bazı romatolojik hastalıklarda normal popülasyona göre daha sık izlenir. Ayrıca HBS’li hastalarda kol, bacak ve eklem ağrısı da görülebilir. Fibromiyalji sendromu olan hastalarda huzursuz bacak sendromu sık izlenir.
Huzursuz bacak sendromu belirtileri tarifi zor bir şekilde ortaya çıkarak özellikle ayak ve bacak bölgesinde ve kollarda ağrı, karıncalanma, yanma ve kaşıntı şeklinde görülür. Gece ve akşam saatlerinde şiddetlenme eğilimi gösteren huzursuz bacak sendromunun belirtileri şöyle sıralanır:
Huzursuz bacak sendromu, beyinde yeterli miktarda dopamin salgılanmadığı durumda kas hareketlerinin kontrolünün azalmasından kaynaklı olarak ortaya çıkar. Her yaşta ortaya çıkabilen huzursuz bacak sendromu şu nedenlerle de görülebilir:
Ebeveynden geçebilme potansiyeline sahip huzursuz bacak sendromu, kişiye gebelik esnasında aktarılabilir.
Beyin içerisinde demirin düşük olmasından kaynaklı olarak kişide huzursuz bacak sendromu görülebilir. Kan seviyeleri normal gözükse de bu durum sendromun nedenleri arasında sayılır.
Böbrek yetmezliği, diyabet, kas hastalıkları, parkinson ve fibromiyalji hastalıklar da huzursuz bacak sendromunun oluşmasına zemin hazırlar.
Antihistaminikler, antidepresanlar ya da bulantı önleyici ilaçlar gibi bazı ilaçlar huzursuz bacak sendromuna neden olarak semptomların daha da kötüleşmesine neden olabilir.
Bunun yanında B12, magnezyum, folik asit, üre kreatinin eksikliği, huzursuz bacak sendromunun belirti olarak çıkmasına neden olabilir.
Huzursuz bacak sendromu hastalığında tanı, klinik bulgulara ve tıbbi geçmişe bakılarak konur. Primer HBS’de fizik, lokomotor sistem ve nörolojik muayeneler normaldir. Ayrıca, tanıyı doğrulayan herhangi bir objektif test bulunmamaktadır.
Bunların dışında sekonder HBS ve birlikte görülen durumların aydınlatılması için bir takım laboratuvar testleri önerilebilir. Bu testler; ferritin, BUN, kreatinin, açlık kan şekeri, magnezyum, TSH, vitamin B12, folat, glukoz tolerans testlerini içerir.
Huzursuz bacak tedavisine başlamadan önce sekonder sebepler ile birlikte görülen hastalıklar sorgulanmalı ve tetkik edilmelidir. Tespit edilebilen sekonder sebebe yönelik tedavi, semptomlarda tam düzelme sağlayabilir veya verilecek ilaç dozunun düşürülebilir. Bu hastalığın tedavisi ilaçlı ve ilaçsız tedavi olmak üzere ikiye ayrılır:
Bazı ilaçlar huzursuz bacak semptomlarını hafifletmeye yardımcı olur. Uzman doktor semptomları hafifletmeye yönelik ilaçlar önerebilir veya reçete edebilir:
Beyinde demir seviyeleri çok düşük olduğu durumda huzursuz bacak sendromu semptomları şiddetliyse demir infüzyonu yardımcı olabilir.
Evde huzursuz bacak sendromu ilaçsız tedaviler, rahat hissetmeniz ve uykuya dalmanıza yardımcı olan yöntemleri içerir. Huzursuz bacak sendromunda evde tedavi yöntemleri şunlardır:
Egzersiz yapmak
Bisiklete binmek veya yürüyüş gibi düzenli egzersiz yapmak önemlidir. Bunun yanında yatmadan birkaç saat önce ağır veya yoğun egzersiz yapmaktan kaçınmak gerekir. Özellikle uzun süre istirahati gerektiren uçak yolculuğu veya sinema izlemek gibi hareketsiz kalacağınız aktiviteleri sabah saatlerinde, ev işi veya egzersiz gibi şikayetleri azaltan aktiviteleri ise günün geç saatlerinde yapmak iyi gelecektir.
Yeterli uyku almak
Uykuyu kaçıracak alışkanlıklardan uzak durarak, kendini uykuya hazırlamak ve sonucunda yeterli uyku almak huzursuz bacak sendromu semptomlarının kötüleşmesini engeller. Bunun yanında yatmadan önce kafeinden kaçınmak da uyku kalitesine destek sağlar.
Sıcak ya da soğuk kompres uygulamak
Huzursuz bacak sendromunun yarattığı rahatsızlık hissine karşı bacakları sıcak suda tutmak, ısıtma yastığı kullanmak ya da soğuk kompres uygulamak iyi gelecektir. Bu yöntemler semptomların giderilmesine katkı sağlar.
Stresi azaltmak
Genel stresinizi azaltarak, uyku düzeni sağlamak huzursuz bacak sendromunun yarattığı zonklama, ağrı gibi belirtilerin azalmasına yardımcı olur. Bunun için psikolog desteği almak da önemli olabilmektedir.
