Hipotiroid, tiroid bezinin vücut ihtiyaçlarını karşılamaya yeterli miktarda tiroid hormonu üretememesi durumudur. Bu durum da metabolizmanın yavaşlamasına neden olarak bazı belirtiler ve komplikasyonlar ortaya çıkarır. Az aktif tiroid olarak da adlandırılan hipotiroidizm kişinin kendisini yorgun hissetmesine, kilo almasına ve soğuğa karşı dayanıksız bir hale gelmesine yol açar. Genel olarak tedavi edilebilen bir durum olan hipotiroidi, düzenli kullanılan hormon ilaçları ve hormon replasman tedavisiyle kontrol altına alınmaya çalışılır.
Az aktif tiroid olarak da bilinen hipotiroidi, tiroid bezinin vücudun ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek kadar tiroid hormonu üretmemesi ve kan dolaşımına yeterli miktarda tiroid hormonu salamaması durumudur. Bu durum aynı zamanda tiroid bezinin az çalıştığı ve yeteri kadar aktif olmadığı anlamına gelir. Metabolizmanın yavaşlamasına neden olan ve tüm vücudu etkileyen hipotiroidi oldukça yaygın görülen bir tiroid hastalığıdır.
Her yaş ve cinsiyetten insanı etkileyebilen hipotiroidi hastalığı, özellikle 60 yaşın üzerindeki kadınlar arasında yaygın bir durumdur. Kadınların menopozdan sonra hipotiroidizme yakalanma olasılığı genellikle erken dönemlerine göre daha yüksek olarak kabul edilir.
Yaygın hipotiroidi belirtileri arasında kişinin kendini aşırı yorgun hissetmesi, beklenmedik kilo alımı ve soğuğa karşı dayanıksızlık yer alır. Belirtilerin ortaya çıkmasının ardından hipotiroidi, tiroid bezinin yeterince çalışıp çalışmadığı beynin “hipofiz” adı verilen bölümünden salgılanan TSH hormonu değerleri ile belirlenir. Bu değer için de kişiye TSH testi yapılır.
TSH, tiroid bezinde hormon üreten yapıları uyararak daha fazla üretilip kana karışmasını sağlar. Tiroid bezi normalden az çalıştığında hipofizden TSH’nin kana verilmesi de artar. Gerekli miktarda tiroid hormonu salgılanamadığında hipotiroidi durumu gerçekleşir ve dokulara yeterince tiroid hormonu salgılanamaz ve bunun sonucunda da metabolizma doğal olarak yavaşlar.
Hipotiroidi bebeklerde ve çocuklarda, büyümede ve gelişmede geriliğe neden olabilir. Eğer tedavide geç kalınırsa hipotiroidinin neden olduğu zeka geriliğinin düzelme şansı çok azalır. Yetişkin bireylerde ise vücutta ve metabolizmada genel bir yavaşlama söz konusu olur. Ancak erişkin bireylerdeki hipotiroidi belirtileri tiroid hormonu tedavisi ile büyük oranda düzelir.
TSH testi ile varlığı kesinleşen hipotiroidi tedavisi için genellikle hormon replasman yöntemine ve hormon ilaçlarına başvurulur.
Hipotiroid hastalığına birtakım olgular neden olabilir ancak hipotiroidin temel sebeplerinin başında tiroid bezinin vücudun ihtiyaçlarını gidermeye yönelik ihtiyaç duyulan tiroid hormonunu üretememesi gelir. Bununla birlikte yine hipotiroid nedenlerinin başında bağışıklık sisteminin tiroid hormonuna saldırması gelir. Otoimmün bir durum olarak açıklanan bu sebebin temel faktörü ise haşimato hastalığıdır.
Diğer yandan hipotiroidi nedenleri arasında iyot eksikliği, hipertiroidizm tedavisi ve genetik faktörler gösterilir.
Hipotiroidi nedenleri genel olarak şu bağlamda sıralanabilir:
Kendi içinde birtakım türlere ayrılan hipotiroidinin yaygın görülen çeşidi haşimato hastalığıdır. Bunlarla birlikte tiroid bezinin yeteri kadar tiroid hormonu üretememesi durumu primer hipotiroididir. Hipotiroidinin bu çeşidinde tiroid bezinin fonksiyonlarını kontrol eden vücudun diğer kısımlarında herhangi bir sorun görülmez.
Tiroid bezi fonksiyonlarını kontrol eden hipofiz veya hipotalamus gibi beyin kaynaklı hipotiroidilere ise sekonder ve tersiyer hipotiroidi denir. Bunlar, hipotiroidinin az rastlanan çeşitleridir.
Hipotiroidi çeşitleri şöyle açıklanabilir:
Primer hipotiroidi: Tiroid bezi yetersizliğinden kaynaklanan nedenlere bağlı olarak çıkan hipotiroidi çeşididir.
Sekonder hipotiroidi: TSH yetersizliğine bağlı olarak meydana gelen hipotiroidi türüne sekonder hipotiroidi adı verilir.
Tersiyer hipotiroidi: Kandaki TRH yetersizliğine bağlı hipotiroidi türü tersiyor hipotiroididir.
Primer hipotiroidi ise yine TSH değerlerine bağlı şekilde tanısı konan bir hipotiroidi çeşididir.
Kişide aşırı yorgunluk, halsizlik, üşümeyle birlikte titreme, kolay kilo alımı, depresyon, cilt kuruluğu, ellerde karıncalanma, uyuşma ve saç dökülmesi varsa bu durumlar hipotiroidi belirtileri arasında gösterilir.
Metabolizmanın yavaşlamasına neden olan hipotiroidi belirtileri şunlardır:
Tiroid bezinin az çalışması durumu olan hipotiroidi, vücudun metabolizmasını yavaşlatır ve bu durum da genellikle uyuşukluk ve yorgunluk da dahil olmak üzere birçok semptom ve komplikasyona yol açabilir.
Yorgunluk ve halsizlikte olduğu gibi hipotiroidizme bağlı olarak metabolizmanın yavaşlaması vücut ısısını düşürür. Vücut ısısının düşmesiyle birlikte kişi sıcak havalarda bile üşüyüp titreyebilir.
Hipotiroidi hastalığı, tiroid bezinin az çalışmasıyla birlikte metabolizmayı yavaşlatır. Metabolizmanın yavaşlamasıyla birlikte kişi kolay bir şekilde kilo alır. Hipotiroid hastalığının şiddetli olduğu durumlarda ise kişinin çok daha fazla kilo aldığı görülebilir.
Tiroid bezinin az çalışması kişide yorgunluk, halsizlik, uyuşukluk ve depresif ruh hali yaratabilir. Hipotiroidi ile birlikte kişinin enerji seviyesi düşeceği için bu durumun ruh haline de yansıması olur.
Hipotiroidizmin fiziksel belirtileri arasında cilt kuruluğu yer alır. Çoğu zaman bu cilt kuruluğu, tiroid bezinin az çalışmasının sonucu olan terlemenin azalmasından kaynaklanır.
Şiddetli veya uzun süreli hipotiroidizm saç ve kaşlarda dökülmeye meydana getirebilir ancak bu durum geçici bir komplikasyon olarak kabul edilir ve düzenli tedaviyle iyileşebilir.
Özellikle şiddetli ve tedavi edilmeyen hipotiroidizm, kol ve bacaklardaki sinirlere baskı uygulayan sıvı birikmesine neden olarak sinirlerin hasar gördüğü bölgelerde karıncalanma, ağrı ve uyuşukluğa yol açabilir.
Tiroid bezi hormonlarının yeterli salgılanıp salgılanmadığı ve hipotiroid hastalığı teşhisi için T3, T4 ve hipofiz bezi tarafından salgılanan TSH hormonu testinden faydalanılır.
Tiroid bezine karşı üretilen antikorlar (AntiTiroglobülin, AntiTPO) ve tiroid ultrasonografisi de yardımcı tanı testleridir. Dünyada ve ülkemizde tarama testi olarak kullanılan TSH testinin anormal olması durumunda diğer yardımcı testlere başvurulur. TSH testinin litre başına 0.5- 4 mIU/L’den fazla olması hipotiroidi işareti olarak sayılır.
Hipotiroidi tedavisi eğer hastalık haşimato nedeniyle ortaya çıkmış ise tiroid bezi yıllar içerisinde tahrip olduğu için tiroidin salgılamadığı hormonu yerine koymak gerekir. Bu tedavi ömür boyu sürebilir ve hormon replasman yöntemiyle birlikte hormon ilaçları kullanılarak kontrol altına alınmaya çalışılır.
Tiroidin az çalışması durumunda verilen hormon takviyesi ilaçlar tablet şeklinde kullanılmaktadır. Bu tabletler mutlaka doktor kontrolünde alınmalıdır. Sabah aç karnına, kahvaltıdan en az 30 dakika önce ve tek başına içilmelidir. Bu ilaçların; demir ilaçları, mide ilaçları, kalsiyum tabletleri ile birlikte veya yemekle alınması sonucu bağırsaklardan emilimi bozulur ve etki gösteremezler.
Tiroid ilaçlarının çoğu gebelikte de kullanılabilmektedir. Gebelik öncesi bu ilaçların dozlarının ayarlaması ve bazı durumlarda ilaç değişikliği yapılması gerekebilir. Tiroid hastası anne adaylarının bu dönemde hem gebelik ihtimalinin daha yüksek olması hem de gebeliğin doğuma kadar sağlıklı devam etmesi için endokrinoloji uzmanına başvurmaları faydalı olacaktır. Bebeğin sağlıklı vücut ve zeka gelişimi için gerekli ideal tiroit hormon değerleri, gebelerde gebe olmayanlardan farklıdır. Bu nedenle gebelik boyunca da muayene ve tetkiklerle tiroid ilaçlarının doz ayarının yapılması anne ve bebek için en doğrusudur.
Bazı tiroid hastalıklarında (Sessiz lenfositik tiroidit , Subakut tiroidit gibi) tiroid bezi kalıcı olarak tahrip olmadığı için oluşan hastalık geçicidir dolayısıyla hipotiroidi de geçici olabilir. Hipotiroidi sık görülen ve tanısının ucuz ve hassas, tedavisinin de kolay olması nedeniyle herhangi bir şikayet beklemeden de 30 yaşından itibaren 5 yılda bir, 55 yaşından sonra iki yılda bir TSH testi ölçümü önerilmektedir.
