Hipersomnia, gece en az 6-7 saat gibi iyi bir uyku süresi yaşansa bile gün içinde kişinin kendisini her an uykuya dalabilecek kadar uykulu veya uyuşuk hissetme halidir. Oranlama yapıldığında kadınlarda erkeklere göre daha fazla görülen bir uyku bozukluğu olan hipersomnia, kişinin gün içinde birkaç kez uykuya dalma ihtiyacına sebep olabilir. Hipersomnia yaşayan kişiler, işyerinde ve sosyal hayatında işlevsellik problemi yaşamakla birlikte yaşam kalitesinde azalma hisseder ve bu durum gün içinde kazalar yaşanma riskini artırır.
Aşırı uykulu olma hali olan hipersomnia, gece yeterli uyku alınmasına karşın gün içinde aşırı bitkin ve uykulu hissedip, uyanık kalamama durumudur. Hipersomnia yaşayan kişiler gün içinde kendisini sürekli uykulu hisseder ve özellikle uyku ataklarıyla birlikte uykuya dalarlar. Bu durum bireyin gün içinde enerjisinin düşmesine ve günlük rutin işlerini işlevsel bir şekilde gerçekleştirememesine sebebiyet verir. Uyku apnesi, nörolojik hastalıklar, bağımlılık, depresyon veya bazı sakinleştiricilerin neden olabileceği hipersomnia, kişiyi uzun süre rahatsız ettiğinde birtakım başka hastalıklara da yol açabilir.
Kadınlarda daha yaygın olarak ortaya çıkabilen hipersomnia, ilaçlar, yaşam tarzı değişimi, eğitim ve destek grupları gibi tedavi seçenekleriyle ortadan kaldırılmaya çalışılır.
Hipersomniaya neden olan durumlar arasında MS hastalığı, uyku apnesi, meydana gelen kafa travması, genetik yatkınlık, depresyon, bağımlılık ve bazı sakinleştirici ilaçlar gösterilebilir. Bunlarla birlikte bir tümör veya aşırı kilolu olmak da hipersomnia oluşma riskini yükseltir.
Hipersomnia nedenleri şu şekilde özetlenebilir:
Hipersomnia, kendi içinde birtakım sebeplere bağlı olarak farklı türler barındırır. Hipersomnia belirtileri şunlardır:
Narkolepsi tip 1: Katapleksi (duyguların tetiklediği ani kas zayıflığı) ile birlikte narkolepsi olarak da adlandırılan bu narkolepsi türü, beyin ve beyin omurilik sıvısındaki kimyasal (nörotransmitter) hipokretinin (orexin olarak da bilinir) düşük seviyede olmasından kaynaklanır. Gündüz uykuları, diğer aşırı uyku hali bozukluklarındaki gündüz uykularıyla karşılaştırıldığında genellikle daha kısa ve canlandırıcıdır. Narkolepsi tip 1 genellikle 10 ila 25 yaşları arasında başlar. Halüsinasyonlar ve uyku felciyle birlikte kendini gösterir.
Narkolepsi tip 2: Narkolepsi tip 2, katapleksiyi içermez. Narkolepsi tip 2’de semptomlar tehlikeli ve zorlayıcı değildir, hipokretin seviyesi de normaldir. Narkolepsi tip 2 genellikle ergenlik döneminde başlar.
Kleine-Levin sendromu: Bu durum tekrarlayan aşırı uyku ataklarından meydana gelir. Genellikle zihinsel, davranışsal ve bazen de psikiyatrik bozukluklarla birlikte ortaya çıkar. Yaklaşık 10 gün sürebilmesiyle birlikte, bazı kişilerde birkaç hafta ve ayları bulabilir, yılda birkaç kez ise tekrarlandığı gözlenebilir.
İdiyopatik hipersomnia: İdiyopatik hipersomnia, altında bilinen bir nedenin olmadığı hipersomnia türüdür. Dolayısıyla idiyopatik hipersomnia, deliksiz ve uzun bir uyku uyunsa bile bilinmeyen nedenlerden dolayı aşırı uykulu hissedilmesi anlamına gelir.
Hipersomnia’nın gözle görülür en net belirtisi kişinin gece deliksiz ve güçlü bir uyku uyumasına rağmen gündüz sürekli uykulu hissetme halidir. Bu belirtiyi uykulu hissetme haline bağlı olarak aşırı yorgunluk ve enerji düşüklüğü takip eder. Karar verme bozukluğu ve konsantrasyon problemi de hipersomnia belirtilerinden sayılır.
Hipersomnia belirtileri genel olarak şunları içerir:
Hipersomniası olan kişiler genellikle kendilerini uykulu hisseder ve bu uykulu olma hali enerjilerinin düşmesine ve yorgun hissetmelerine neden olur. Yorgunlukla birlikte rutin işlerin yapılamayacak hale gelmesi, kaygılı ve sinirli ruh hali, konsantrasyon bozukluğu ve kaza riskinde artışlar yaşanır. Hipersomnia’nın çok uzun yıllar devam ettiği senaryoda uykusuzluğa bağlı vücutta bozulmalar başlayabilir, bu durum farklı hastalıkların ortaya çıkmasına neden olabilir.
Hipersomnia teşhisi için doktor tarafından tıbbi öykünüz, uyku geçmişiniz ve mevcut ilaçlarınızın varlığı öğrenilir. Bir uyku günlüğü kullanarak uyku ve uyanma düzeninin takip edilmesi de istenebilir. Ayrıca bileğe takılan ve birkaç hafta boyunca uyku-uyanıklık döngüsündeki kesintileri takip edebilen küçük, saat benzeri bir cihaz olan bir aktigrafi sensörü takılması da talep edilebilir.
Bunlarla birlikte hipersomnia teşhisi için uygulanabilecek testler şöyledir:
Hipersomnia tedavisi genellikle gün içinde uyanık kalmayı tedavi edecek ilaçlar ve yaşam tarzında yapılacak değişiklikleri içerir. Doktor kontrolünde alınacak ilaçlar ve yaşam tarzı değişiklikleriyle birlikte hipersomnia şikayetlerinden kurtulmanız mümkündür.
İlaçlar daha çok uyanıklığı teşvik edici bileşen içeren ilaçlardır. Yapılacak yaşam tarzı değişiklikleri ise düzenli bir uyku programı oluşturmak, uykuya müsait bir ortam yaratmak (serin, karanlık oda; rahat yastıklar ve yatak), kafeini sınırlamak ve yatmadan önce egzersiz yapmak gibi uygulamalardır.
Hipersomnia’yı önlemek ve riskini azaltmak için uygulanması gereken adımlar şu şekildedir:
