Genellikle demans ile benzer belirtileri gösteren deliryum tablosu, daha çok 65 yaş üzeri kişilerde görülüyor. Ani bir şeklide ortaya çıkan ve zihin işlevlerinin bozulmasına sebep olan deliryumun hipoaktif, hiperaktif ve karma olmak üzere üç farklı türü bulunuyor. Altta yatan rahatsızlığın düzelmesi ile birlikte deliryum belirtileri de ortadan kaybolmaya başlıyor. Sıklıkla kalıcı bir hasara sebep olmayan deliryum, beraberinde demans gibi bir nörolojik hastalığın varlığında durumu şiddetlendirebiliyor. Hastanede yatan hastalarda deliryum belirtilerinin ortaya çıkması, ölüm riskinin yüzde 10-30 oranında artmasına neden olabiliyor.
Aslında psikiyatrik bir hastalık olmayan deliryum tablosu, diğer tıbbi sorunların neden olduğu, ani başlangıçlı zihin işlevlerindeki bozulmadır. Deliryum, çoğunlukla hastanelerin yataklı servisleri ile yoğun bakım ünitelerinde yatan 65 yaş üstü ve demans gibi unutkanlık rahatsızlığı olan kişilerde gözlenir.
Deliryumun belirtilerini aşağıda yer alan üç ana özellik oluşturur:
-Ani başlangıçlı bilinç değişikliklerinin olması
-Hastanın bulunduğu yeri, zamanı ve kişileri tanımada zorluk çekmesi
-Dikkat bozukluğu olması
Bu üç ana belirti gün içinde değişkenlik gösterip, daha iyi ya da daha kötü seyre sahip olabilir. Bu belirtilere ek olarak; hafıza sorunları, hastanın yatağından sürekli çıkmak istemesi, bunaltı içinde gözükmesi, huzursuzluk hali, etrafta dolaşan yılan, böcek veya cisimler görmesi ya da sesler duyması gibi algı bozuklukları görülebilir. Bu belirtiler, sıklıkla altta yatan tıbbi rahatsızlık durumunun başlaması ile beraber aniden (akut) gelişir ve çoğunlukla 7-10 gün sonra biter.
Deliryum, beyindeki sinyallerin normal şekilde gönderilmesi ve alınması bozulduğunda meydana gelir. Bu bozulmaya büyük olasılıkla beyni savunmasız kılan ve beyin aktivitesinde bir arızayı tetikleyen faktörlerin bir kombinasyonu neden olur. Deliryumun tek bir nedeni veya tıbbi bir durum ile ilaç toksisitesinin bir kombinasyonu gibi birden fazla nedeni olabilir. Bazen de hiçbir neden belirlenemez. Olası nedenler şunlardır:
-İdrar yolu enfeksiyonu, zatürre, grip ve yara yeri enfeksiyonu gibi enfeksiyonlar
-Kan şekeri yüksekliği, kan şekeri düşüklüğü
-Kandaki mineral oranının bozulması
-Böbrek ve karaciğer değerlerinin yükselmesi gibi metabolik sorunlar
-İnme, beyin kanaması gibi beyin damarlarındaki kan akımını etkileyen nörolojik durumlar
-Kalp yetmezliği, ritim sorunları gibi kardiyolojik sorunlar
– Anestezik ilaçlar, antikolinerjik ilaçlar, opiat aneljezikler (ağrı kesiciler) gibi ilaçlar
-Alkol ve madde kullanım bozuklukları
-Karbon monoksit, siyanür veya diğer zehirler gibi bir toksine maruz kalma
-Yetersiz beslenme, vitamin eksiklikleri veya dehidratasyon
-Uyku yoksunluğu
Deliryumun teşhisini direkt sağlayabilecek herhangi bir kan tetkiki ve görüntüleme yöntemi bulunmamaktadır. Deliryumun tanısı öncelikli olarak doktorun fizik muayene ve ruhsal durum muayenesi sonucunda, ani başlangıçlı zihin değişikliklerinin tespit edilmesi ve altta yatan diğer tıbbi hastalıkların varlığının ortaya çıkarılması ile konulmaktadır. Altta yatan diğer tıbbi durumlar için tetkik ve görüntüleme yöntemlerinden faydalanılabilir.
Deliryuma özgü bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Deliryumda görülen belirtiler altta yatan sebebin tedavi edilmesi ile ortadan kalkar. Örneğin deliryum belirtilerinin oluşmasına sebep olabilecek bir idrar yolu enfeksiyonu var ise bu enfeksiyonunun tedavi edilmesi ile deliryum belirtileri ortadan kalkar. Nadiren yoğun bunaltı, yatakta duramama, hareketlilik belirtileri için yatıştırıcı ilaçlar kullanılabilir.
