Çocuklarda Topallama, Aksama

Çocuklarda aksama veya topallama, oyun oynarken yaşanan küçük bir travmadan, daha önemli sağlık sorunlarına kadar birçok farklı nedenden kaynaklanabiliyor. Çocuklarda yaşanan topallama, aksamaların birçoğu kendiliğinden iyileşmekle birlikte, altta yatan farklı sebeplere bağlı gelişen topallamalar uzun süreli ya da kalıcı olabiliyor. Anne babaların çocuklarının hareketlerini, yürüyüş tarzlarındaki değişikliği yakından takip etmesi, sorunun erken evrede belirlenebilmesi için önem taşıyor. Çocuklardaki aksama, topallama nedenleri yaş gruplarına göre de farklılık gösterebiliyor.

ÇOCUKLARDA TOPALLAMA, AKSAMA NEDİR?

Çocuklarda topallama ya da aksama normal yürüyüşte her hangi bir değişikliğe yol açan durumların genel bir isimdir. Çocuklarda aksama ya da topallama pediatrik ortopedi alanında genel bir kategori oluşturur. 

ÇOCUKLARDA AKSAMA BELİRTİLERİ NELERDİR?

Çocuklardaki en sık aksama topallama belirtisi ağrıyı azaltan yürüme denilen ağrıyan bacağının, ayağının üzerine basmaktan sakınılması durumudur. Aksama, topallama her zaman ağrı ile belirti vermeyebilir. Anne ve babaların çocuklarını iyi gözlemlemeleri ve yaşanan değişimlerde doktora başvurmaları önemlidir.

ÇOCUKLARDA TOPALLAMA, AKSAMA NEDENLERİ NELERDİR?

Çocuklarda topallama, aksama nedenleri yaş grubuna göre değişkenlik gösterebilir.

Çocuklarda aksama, topallama nedenleri yaş gruplarına göre şu şekilde sınıflandırılabilir.

• 1-3 yaş: Yeni yürümeye başlamış çocuklarda en sık görülen aksama, topallama nedenleri genellikle küçük minör travmalardır. Küçük travmalara bağlı olarak çocuklarda, dışarıdan fark edilmeyen, şişliğe yol açmaksızın ağrıya yol açan durumlar olabilir. Yine bu yaş grubunda geçirilmiş basit viral enfeksiyonlara bağlı olarak geçici sinovit veya reaktif artrit denilen eklemlerde hafif ödemle seyreden ağrılar da aksama, topallama olarak ortaya çıkabilmektedir. 
• 3-10 yaş: Bu yaş grubu çocuklarda topallama, aksama nedenlerinde genellikle viral enfeksiyonlar yani geçici sinovit denilen eklemlerde ödeme yol açan durumlar travmalardan daha sık görülmektedir. 3 – 10 yaş arasındaki çocuklarda travmalar daha belirgin olur. Dışarıdan bakılınca şişlik ve hassasiyete yol açabilecek problemler fark edilebilmektedir.
• 10 yaş ve üzeri: 10 yaş ve üzerindeki çocuklarda topallama, aksama nedenlerinde travmalar ön plana çıkmaktadır. Bu yaş grubunda geçirilmiş bir travma hikayesi aile veya çocuk tarafından net olarak belirtilebilmektedir. 

Bunun dışında bütün yaş gruplarında topallama, aksama nedeni olarak ayakta ciddi esneme kabiliyetini kaybına yol açan düztabanlık veya tam tersi çukur tabanlık olabileceği gibi bazı kas gruplarının kısalığı da nedenler arasında sayılmaktadır. 

ÇOCUKLARDA TOPALLAMA AKSAMA TEŞHİSİ NASIL YAPILIR?

• Çocuklarda topallama, aksama teşhisinde ilk aşama ebeveynlerin gözlemleridir. Anne babalar çocuğun yürüyüşünde ve hareketinde rutinin dışında bir durum sezdiklerinde doktor muayenesi için başvurmaları gerekir.
• Doktorların teşhisinde ise ilk basamak fizik muayenedir. Çocukların muayenesinde sadece ayak muayenesi değil, çocukla ilgili anne karnından itibaren, doğum sırasında yaşanan sorunlar dahil gelişimiyle ilgili aileden detaylı bilgi alınmalıdır. Doktorun elleriyle yaptığı ayrıntılı muayene çok önemlidir. Bel bölgesi dahil belden aşağı bütün eklemlerin kontrolünün yapılması gerekir. Çocuğun bel omurgasında meydana gelen gelişimsel problemler her iki bacaktaki kas fonksiyonlarını olumsuz etkileyerek topallama aksama olarak ortaya çıkabilir
• Muayeneden sonra şüphelenilen durumlarda radyolojik inceleme yapılabilir. Radyolojik görüntülemeler duruma göre ultrason ya da röntgen olabilir. Bu çocuğun yaş grubuna göre değişir ama genellikle röntgen kullanılmaktadır.
• Eğer ayağın şekli veya yerle temas durumu için röntgen çekilecekse ayak yere basar durumda ve 3 yönlü röntgen çekilmelidir. Bu şekilde çekilen röntgen ile ayak bileğini oluşturan kemikler arasındaki ilişkiler, bu ilişkilerin açıları ve düzgün olup olmadığı değerlendirilebilmektedir. Yine ayağın ön tarafındaki tarak kemiklerini ve ayak bileğini değerlendirme şansı olur.
• Diz ve ayak bileği arasındaki kaval kemiklerinde (tibia ve fibula) mevcut olabilecek eğrilikler özellikle dize yakın kısmındaki eğrilikler de aksama ve topallamaya neden olmaktadır. Uyluk kemiğinde aksamaya topallamaya neden olabilecek durumlar kalça ekleminde olması gereken normal anatomik yapıdan farklı bir yapı olmasıdır. Bunun içinde kalça ve leğen kemiğinin görüntülemesi de önemlidir.
• Muayenede şüpheli bulgular görülürse bel bölgesinde gelişim ile ilgili durumları değerlendirmek için bu bölgenin ultrasonla değerlendirmesi yapılır. Ultrason sonrasında gerekirse bu bölgenin de röntgeni çekilebilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT) ya da Manyetik Rezonans (MR) genellikle tedavinin daha ilerleyen durumları için tedavi planlamasında gerekli olabilmektedir. Muayene ve radyolojik kontroller sırasında özel bir cihaz tedavisi, cerrahi tedavi ya da korse tedavisi gibi uygulamalar tercih edilecekse tedavinin planlanması ve tasarlanması aşamasında Bilgisayarlı Tomografi ve Manyetik Rezonans görüntülemesi gerekebilir. Ancak çocuk yaş grubunun Manyetik Rezonans çekilmesi sırasında hareketsizlik gerektiği için bir kısmının anestezi ihtiyacı olması, Bilgisayarlı Tomografi görüntülemesinde de radyasyon yükünün fazla olması nedeniyle en son tercih edilen yöntemlerdir.

ÇOCUKLARDA TOPALLAMA, AKSAMA TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Çocuklarda topallama, aksama tedavisi tamamen teşhise yönelik yapılmalıdır. Çocuklarda topallamanın genel bir tedavi şekli söz konusu değildir.

• 1-3 yaş arasındaki çocuklarda en sık görülen topallama nedenlerinin başında küçük travmalar gelmektedir.  Yaşanan minör travmaların tedavisinde genellikle istirahat ve gözlem önerilmektedir. Yine aynı yaş grubu çocuklarda geçici sinovit yani viral enfeksiyonlar sonucu eklemlerde oluşan ödemden dolayı topallama, aksama yaşanabilmektedir. Bu gibi durumlarda da ödemi azaltmak için krem ya da şurup kullanılabilir.
• Daha büyük yaş grubundaki çocuklarda yaşanan büyük travmalara bağlı oluşan topallama, aksamaların tedavisi yine probleme yöneliktir. Travma sonucu hasar gören kemik ya da eklemin bir süre istirahat ettirilmesi gerekir. Bunun için gerekirse alçı, atel, elastik bandaj uygulaması gerekmektedir.
• Travmaların haricinde ayak bileğini oluşturan kemikler arasında olmaması gereken bağlantıların veya köprüleşmelerin olması durumunda ilk başta cerrahi olmayan yöntemlerle takip etmekte fayda vardır. Bu süreçte ağrıya yönelik topallama yaşanmaması için özel tabanlık, özel ayakkabı kullanılabilir.
• Kaslarda kısalık, aşil tendonu kısalığı ya da uyluk kemiğinin arka tarafındaki kasların (hamstring) kısalığı gibi durumlarda tedavinin ilk basamağını fizik tedavi uygulamaları almaktadır. Kaslar fizik tedavi uygulamalarıyla yeterince gevşetilemiyorsa botoks yöntemi kullanılabilir. Gerekil başarı elde edilirse evde aile tarafından yapılabilecek gerdirme egzersizleri veya düzenli esnetici sporlara başlanması da tedavide bir yöntemdir.
• Bu yöntemlerin hiçbirisiyle tedavi edilemeyen durumlarda son çare olarak cerrahi tedavi planlanmalıdır. Özellikle kalça fonksiyonlarını ciddi anlamda kısıtlayan, kaslarda sertlik ve esnememe durumlarında, kasın kemiğe tutunma yerlerinden gevşetme ameliyatları gerekebileceği gibi ayak bileğini oluşturan kemiklerin arasında olmaması gereken bağlantıları rahatlatan cerrahi tedaviler de söz konusu olmaktadır.