Yenidoğan ve süt çocukluğu döneminde son derece ağır seyreden boğmaca, aşısı henüz tamamlanmamış bebeğe genelde anne, baba ve kardeşlerden geçiyor. Boğmaca, tedavi edilmediği takdirde öksürük nöbetleri sırasında beyne oksijen gitmediği için beyin hasarı bırakabilir.
Boğmaca, aksırma ve öksürme ile etrafa saçılan damlacıkların içindeki bakterilerin havada kalması ile insandan insana bulaşan bir hastalıktır. 1940’lı yıllardan beri rutin çocukluk çağı aşıları arasında uygulanmasına rağmen günümüzde halen süt çocuklarında engellenebilecek ölüm nedenleri arasında yer alan boğmaca, dünyada her yıl yaklaşık 50 milyon kişide görülmekte ve 300 bin civarında ölüme sebebiyet vermektedir. Hava yolu ile bulaşan ve çoğunlukla iki haftadan uzun süren öksürük şikâyeti ile kendini gösteren boğmaca yenidoğanlarda ve süt çocuklarında ağır seyrederek ciddi komplikasyonlara yol açabilmektedir. Akciğerler ve hava yolunda görülen, yüksek bulaşıcılığa sahip olan boğmaca erken teşhis edilirse antibiyotiklerle tedavi edilebilir ama ilerleyen vakalarda antibiyotikle de tedavi edilemez. Bordetella pertussis isimli bir bakteri vücutta yayıldığında belirtiler ortaya çıkar; yani boğmaca üst solunum yollarında oluşan akut mikrobik bir sorundur. Ancak tedavi geciktiğinde çeşitli organlarda geri dönülmez bir hasara ve sakatlığa sebep olmaktadır. Boğmaca, üst solunum yolu enfeksiyonuyla başlar. Aşı ile korunabilen ancak çocuklard ölüme sebep olan bir hastalıktır. Boğmaca geçiren bir çocukta zatürree riski, beyin iltihabı riski vardır; konfüzyon gibi durumlara neden olabilir. 7-10 gün arasında kuluçka süresi olan bir hastalıktır. İlk bulaştığında nezle benzeri bulgular yapar. Buna kataral dönem denmektedir. İkinci süreçte çok şiddetli öksürüğe sebep olur. Üçüncü dönem de iyileşme dönemidir. Bir ay sürer. Boğmaca bir çocuğa bulaştığında ilk 15 gün hafif seyreder. Orta süreçte çok ağır öksürüklere sebep olur. Hastalığın ağırlığı çocuğun yaşına göre değişir. Erken dönemde bulaşırsa çok ağır seyredebilir.
Boğmacanın ilk etkilediği bölge üst solunum yollarıdır. Boğmaca öksürük ile belirti veren bir hastalıktır ama başlangıçta nezle belirtilerine de benzemektedir. Bulaştıktan 7-10 gün sonra belirti vermektedir. İlk belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
Üst solunum yolu enfeksiyonuna ilişkin burun damlası, bol sıvı, ateş düşürücü gibi tedbirler alınmasına rağmen ikinci haftadan sonra yeni belirtiler ortaya çıkmaktadır. Bu döneme paroksizmal dönem denmektedir. Ağır dönem bu ikinci dönemdir. Bu dönemde de görülebilecek belirtiler şöyle sıralanabilir:
Daha sonraki süreçte ise öksürük nöbetlerinin sıklığı ve şiddeti azalmaya başlar ve konvelesan döneme girilir. Bu süreçte de kusma azalır, hastanın iştahı artar. Bu dönemde aralıklı öksürük nöbetleri olabilir. Ancak bu süreçte eğer farklı bir üst solunum yolu enfeksiyonu devreye girerse öksürük nöbetleri tekrarlayabilir. Klinik olarak öksürük süresinin en az 14 gün sürdüğü bilinmektedir.
Üç aydan küçük bebeklerde ise başlangıç evresi kısa sürer veya hiç olmaz. Boğmaca aniden apne, derinin mavi renk alması ki buna siyanoz denir, zor nefes alma şeklinde belirti verir. Bazen deride mavileşme öksürüğe bağlı olur veya öksürük olmadan apne gelişebilir. Bazen de apne tek belirti olabilir. Altı aydan küçük çocuklarda boğmacaya bağlı hastaneye yatış daha sık görülmektedir. Ülkemizde de boğmaca sebebiyle bebeklerin yoğun bakımda yatırıldığına dair çalışmalar bulunmaktadır.
Damlacık ve temas yoluyla bulaşmaktadır. Bulaşıcılığın en yüksek olduğu dönemde de çocukta nezle bulgularının olduğu dönemdir. Boğmaca tanısı bu dönemde netleşmemiş olabilir. İkinci evrede bulaşıcılık daha da azalmaktadır. Çocuk öksürüp hapşırdığında damlacıklar havaya karışır ve başka kişilere bulaşır. Bu nedenle ailelerin, öğretmenlerin bilinçli olması gerekir. Bilinçli ebeveyn ve öğretmenlerle bulaşma riski yüzde 50 azalabilir. Okulda bir çocuk boğmaca olduysa ve çevresindeki çocuklarda aşı yoksa diğer çocuklara da bu hastalık bulaşabilir.
Öncelikle hastanın detaylı anamnezi, şikayetleri çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı tarafından alınır. Boğmaca, hastada öksürük varsa ek olarak da ateş, halsizlik, döküntü, deride morarma, kas ağrısı olmasa bile düşünülmesi gereken bir hastalıktır. Boğmacada teşhis için en önemli yöntem kültür alınmasıdır. Boğmaca mikrobunu kültürde üretilmesi oldukça zordur ama boğazdan alınan sürüntülerde hastalık etkenini saptamak amacı ile bazı testler mevcuttur.
Bebek ve çocuklarda boğmaca hastalığı tedavisi sadece pediatri uzmanları tarafından yapılmaktadır. Boğmaca tanısı koyulan hastalar genellikle 2 hafta boyunca antibiyotikler ile tedavi edilirler. Antibiyotik ne kadar erken (özellikle kriz şeklindeki öksürükler başlamadan önce) dönemde verilirse şikayetleri azaltmada o kadar etkilidir. Boğmaca tanısı koyulan bazı çocukların özellikle 1 yaşın altındaki hastanede yatarak tedavi edilmeleri gerekir. Bebeklerde yoğun bir tedavi gereklidir. Bebeğin öksürük nedeniyle beyninin oksijensiz kalmaması için, solunuma engel olunmaması için hastane yatışı gereklidir. Antibiyotik tedavisi, nemli oda tedavisi, yoğun öksürükte nefes açıcı ilaçlar verilmektedir. Tedavide kullanılan ilaçların en büyük amacı bulaşıcılığı engellenmektedir. Tedavide makrolid grubu antibiyotikler kullanılmaktadır. Eğer çocuk okul dönemindeyse en az 20 gün okula gönderilmemelidir. Boğmaca olan bir yaşın altındaki her beş çocuktan birinde nefes darlığı, nefes durması, özellikle öksürük nöbetleri sırasında oksijen ihtiyacı, zatürre, ağzından alımın iyi olmaması nedeni ile bebeğin vücudunun susuz kalması gibi komplikasyonlar ortaya çıkar.
