Apendiksin iltihaplanması olarak bilinen apandisit, alt karında ağrıya neden olan, patlama durumunda bağırsaklarda ki bakterilerin karın boşluğuna ve oradan kan dolaşımına yayılması ile sonuçlanabilen kritik bir konudur. Vücutta karnın sağ alt kısmında, ince bağırsak ile kalın bağırsağın birleştiği yerin altında olan apandisit hayati bir organ olmadığı için risk teşkil ettiğinde tedavi prosedürü olarak çıkarılmasında tereddüt edilmez. 10-30 yaş aralığı, ailede apandisit öyküsü bulunanlarda, cinsiyet olarak erkek olanlarda ve kistik fibrozis bulunması apandisit için risk faktörleri arasında yer alır.
Apandisit, göbeğin sağ alt tarafında kolondan dışarı doğru uzanan parmak şeklinde bir kese olan, 5 ila 10 cm boyunda, 3 ila 6 mm çapında apendiks adı verilen kör bağırsağın iltihaplanmasıdır. Halk dilinde “Apandisit patlaması” olarak da bilinen apandisit iltihabı, apandisitin iç kısmının tıkanması sonucu boğulmasıyla kaynaklanır. Organın içindeki basınç yükselince beslenmesi de bozulur. Bu süreçte iltihaplanma meydana gelir. Apendiskin iltihaplanması sonucu apandisit patlaması belirtileri olan, alt karın bölgesinin sağ tarafında başlayan ani, keskin ve öksürüldüğünde, hapşırıldığında ya da hareket edildiğinde daha da kötüleşebilen ağrı görülür.
Kalın bağırsağa bağlanan ince bir tüp olan apandisit genç yaşlarda vücudun hastalıklarla savaşmasına yardımcı olan bağışıklık sisteminin bir parçası olarak çalışırken, ilerleyen yaşlarda apandisit bu görevi yerine getirmeyi bırakır ve vücudun diğer bölümleri enfeksiyonla savaşmaya yardımcı olmaya devam eder.
Apandiste neden olan apendiks, kalın bağırsağın sağ alt ucundan çıkıntı yapan, parmak büyüklüğünde küçük bir kesedir. Kalın bağırsakta hareket eden dışkının apandisti tıkaması, virüs, bakteri veya parazitler gibi enfeksiyonların iltihaba neden olması apandisti şişirir ve bunun sonucunda apandisit patlar. Bazen tümörler de apandisite neden olabilir.
Çocuklarda yaşanan apandisitin nedeni yetişkinlere göre farklılık göstermektedir. Yaşanan viral enfeksiyonlar çocuklarda apandisit gelişmesini tetikleyebilmektedir. Apandisitin lümen denilen iç kısmı çocuklarda daha dar olduğu için içeri giren dışkı parçasının dışarı çıkamaması da apandisit enfeksiyonuna yol açabilmektedir. Erken teşhis için ailelerin çocuktaki değişimleri iyi gözlemlemesi gerekmektedir.
Apandisit genel olarak karnın ortasında gelip gidebilen bir ağrıyla başlar. Ağrı saatler içinde apandiksin bulunduğu karnın sağ tarafına ilerler, sürekli ve şiddetli hale gelir. Karnın sağ alt tarafına basıldığında, öksürüldüğünde veya yürüme gibi hareketlerde ağrı dayanılmaz hale gelebilir.
Göbek çevresinde aniden başlayıp, karnın sağ alt tarafına yayılan şiddetli ağrısı, mide bulantısı, iştah kaybı ve ateş apandisitin yaygın belirtileridir. Özellikle ağrı bıçak saplanıyormuş gibi kişiyi acıdan kıvrandıran türdense bu apandisiti düşündürmelidir.
Apandisit belirtileri şunları içerir:
Tüm herkeste aynı belirtiler görünmeyebilir ancak bu belirtiler meydana gelmeye başladıysa takip eden 48 ila 72 saat sonra apandisit patlaması yani yırtılması gerçekleşebilir. O nedenle bu belirtileri yaşıyorsanız hızlı bir şekilde hastaneye gidip kontrollerinizi yaptırmanız gerekmektedir.
Göbek deliği etrafında başlayarak, karnın sağ alt kısmına doğru yayılan karın ağrısı, mide bulantısı, ishal ve iştah kaybı apandisiti işaret eden belirtilerdir. Karın bölgesindeki ağrı yürürken, zıplarken ya da öksürürken daha da kötüleşebilir.
Gebelerde apandisit iltihabı ağrısı sırt ve karnın yan bölgesinde görülmektedir. Gebelerde apandisit hamilelik semptomlarıyla da karıştırılabileceğinden teşhis zor olabilmektedir.
Apandisit yeri, karnın sağ alt tarafında, kalın bağırsağın bir parçası olan kör bağırsakta bulunan parmak şeklinde bir kesedir. İnce bağırsak ile kalın bağırsağın birleştiği yerin alt tarafında, vücutta karnın sağ alt kısmında yer almaktadır.
Hastanın öyküsü, yaşadığı belirtiler, fiziki muayene sonrasında, kan tetkikleri ve ultrason ile gerekirse bilgisayarlı tomografiyle apandisit teşhisi konulmaktadır. Ancak hamilelerde MR ya da tomografi kullanılamamaktadır. Hamilelerde apandisit iltihabı teşhisinde ultrasonla görüntüleme yeterlidir.
Apandisit, çocuklarda okul dönemi denilen 6-12 yaş arasında daha fazla görülmektedir. Erkek çocuklarda daha fazla yaşanan apandisitin teşhisinde doktor muayenesinin yanında, radyolojik tetkikler ve kan tahlillerinin de yapılması gerekmektedir. Apandisit belirtileri viral enfeksiyonlar gibi hastalıklarla karıştırılabilmekte ve bu durumlarda gereksiz ilaç kullanılabilmektedir. Karın ağrısı ve ateşin olduğu dönemde kullanılan antibiyotikler kan tahlili sonuçlarının farklı çıkmasına neden olarak teşhisi daha da zorlaştırabilmektedir. Okul öncesi yaş grubundaki çocuklar sorunlarını net olarak anlatamadığı için bu yaş grubundaki çocuklarda teşhis daha da zordur. Apandisitin kesin teşhisini gösteren tahlil veya radyolojik yol olmadığı için doktor muayenesi hayati önem taşıyabilmektedir.
Hamilelikte apandisitin tanısını koymak zordur. Çünkü ileri görüntüleme aşamaları olan bir tomografi anne ve bebeğe vereceği zarardan ötürü kullanılamamaktadır. Bu nedenle hamilelikte apandisit tanısı için yalnızca ultrason tercih edilir. Ancak onu kullanırken de rahmin büyümesi ile birlikte apandistin yerinin değişmesi ve bazen de kalınbağırsağın altına girmesi, çoğu zaman tanıyı zorlaştırır. Hastanın ağrısı, bulantı, kusma, kanda iltihabın yükselmesi gibi belirtiler doktor için belirleyicidir. Ancak doğru tanının konulmasında öne çıkan; tecrübe ve hekimin klinik bilgisidir. El muayenesi ile birlikte, geçmiş vakaların üzerinden gidilerek vakayı o yönde değerlendirmekle sonuca ulaşılır.
Apandisitin tedavisi cerrahidir. Apandisit ameliyatı apandisitin çıkarılmasıyla yapılır. Apendektomi yani apandisit ameliyatı açık ya da laparoskopik olarak yapılabilmektedir. Günümüzde 5-10 mm’lik kesilerle ameliyatın yapılması gündemdedir, özel bir gereklilik olmadığı sürece ameliyat laparoskopik yani kapalı olarak yapılmaktadır. Bu da hastaların apandisit ameliyatı sonrası daha hızlı normal hayata dönmesini sağlamaktadır.
Apandisit vakaları acil olarak geldiği için hızlıca müdahale etmek amacıyla pek çok yerde açık ameliyatlar yapılmaktadır. Oysa apandisitin kapalı yöntemle yapılması çok daha uygun olmaktadır. Çok nadir vakalarda apandisit ameliyat olmadan iyileşebilir. Yine çok nadir vakalarda apandisit patlamamış ya da yırtılmamışsa doktor antibiyotik tedavisi verebilir. Ancak buna rağmen iltihap sızıntısı varsa apandisit ameliyatla tedavi edilmektedir.
Patlayan apandisit tedavisi edilmezse, yırtılmış apandisit enfeksiyona, apseye, sepsis olarak bilinen kan dolaşımındaki bir enfeksiyona ve hatta ölüme yol açabilir. Erken dönemde müdahale edilen apandisit ameliyatı sonrası hastanede yatış süresi bir günken, geniş kesili bir cerrahi sonrası bu süre ortalama 3 ila 5 güne kadar çıkabilir. Apandisit tedavi edilmezse ölüme neden olabilir.
