Pankreatit pankreasın akut inflamatuar bir hastalığıdır. Akut pankreatit genellikle safra sorunları ya da çok fazla alkol tüketimi nedeniyle ani şekilde ortaya çıkan ve kısa süreyle pankreasın iltihaplanması durumudur. Pankreatit midenin en arka kısmında bulunur ve insülin, glukagon gibi hormonlarla kan şekerini düzenleyip, gıdaların sindirilmesinde görev alır. Bazı akut pankreatit vakalarında ise trigliserit yüksekliği, kalsiyum değerinin yükselmesi ve genetik anomali gibi durumlar öne çıkar. En yaygın klinik belirtisi şiddetli karın ağrısı olan akut pankreatit, yüksek ateş, nefes alışverişinin hızlanması, mide bulantısı ve kusma gibi semptomlar da gösterebilir. Genellikle 1 hafta içinde safra kesesi taşlarını iyileştirecek diyet listesi ve alkol tüketiminin azaltılmasıyla akut pankreatit şikayetleri azalır.
Akut pankreatit, midenin arkasında yer alan ve sindirime yardımcı küçük bir organ olan pankreasın safra kesesi taşı ve alkol kullanımına bağlı olarak kısa süre içinde ani bir şekilde iltihaplanıp şiştiği durumdur. Kronik pankreatite göre daha kısa süreli ve ani bir durum olan akut pankreatit genellike 1 hafta içinde kendi kendine iyileşir. Ancak şiddetli akut pankreatitli bazı kişilerde daha ciddi komplikasyonlar gelişebilir ve pankreasta işlev bozukluğuna sebebiyet verebilir.
Karnın ortasında şiddetli ağrı ve 38 dereceden fazla ateş gibi belirtilerle ortaya çıkan akut pankreatit ayrıca mide bulantısı, kusma şiddetli ağrı gibi semptomlar da ortaya çıkarabilir.
Genellikle safra taşları ve aşırı alkol kullanımına bağlı meydana gelen akut pankreatinin nedeni bazı vakalarda belirlenemez. İçilen alkol miktarını azaltarak ve safra taşı olasılığını azaltacak şekilde diyet listesi belirleyerek akut pankreatit riskini azaltabilirsiniz.
Karnın ortasında oluşan ani, şiddetli, kuşak tarzında sırta yayılan karın ağrısı akut pankreatinin en belirgin ve yaygın görülen semptomudur. Karın ağrısının yanında nabzın hızlanması, mide bulantısı ve kusma da akut pankreatitin belirtilerindendir.
Akut pankreatit ağrısı şiddetlidir. Bazen öksürme, şiddetli hareketler ve derin nefes alma ağrıyı kötüleştirebilir. Dik oturmak ve öne eğilmek biraz rahatlama sağlayabilir. Bazı kişilerde, özellikle alkol kullanımı nedeniyle akut pankreatit gelişenlerde, hiçbir zaman orta ila şiddetli ağrı dışında herhangi bir semptom gelişmeyebilir. Bazı hastalarda nabız hızı da yükselebilir.
Akut pankreatit genel olarak şu belirtilerle ortaya çıkar:
Akut pankreatitin en yaygın nedeni safra kesesi taşı olup, sık olarak görülen diğer nedeni de aşırı alkol tüketimidir. Diğer akut pankreatit nedenleri trigliserit yüksekliği, kandaki yüksek kalsiyum değeri, ilaç etkisi, otoimmun (vücudun bağışıklık sisteminin pankreas ile iyi geçinememesi), herediter/genetik ve anatomik anomalilerdir. %10-30 hastada ise bir sebep bulunamaz (idiopatik); bu hastaların yaklaşık %80’inde mikro safra taşlarının neden olduğu düşünülmektedir.
Akut pankreatit nedenleri şu şekildedir:
Akut pankreatit teşhisi için öncelikle hastadan tıbbi öykü alınır ve hastanın fiziki muayenesi yapılır. Daha sonrasında kan örneği alınarak pankreas, karaciğer ve böbrek fonksiyonları ile ilgili tetkikler yapılır. Bilgisayarlı Tomografi ve/veya MR tetkiki yapılır. Pankreas kanalında ve safra yolu kanalında iltihaplanma ile tıkanıklık olup olmadığının belirlenmesi için endoskopik ultrason gündeme gelebilir. Tüm bu sonuçlara göre akut pankreatit teşhisi konulur.
Her hasta hastanede gözetim altında kalmalıdır. Rutin olarak ağrı tedavisi uygulanır ve vücut sıvılarının dengelenmesi sağlanır. Şiddetli akut pankreatit (nekrotizan pankreatit) söz konusuysa hasta yoğun bakım ünitesine yatırılabilir. Bazı kişilerde böbrek ve akciğer fonksiyonları bozulabilir. Ağır bir durumda ameliyat da gerekebilmektedir. Pankreatite sebep olan hastalıklar da tedavi edilir. Bu noktada da eğer sorun safra kesesi taşından kaynaklanırsa safra kesesi ameliyatı yapılabilir. Eğer soruna ilaçlar neden oluyorsa ilaçlar değiştirilir. Sorun alkol tüketimine bağlıysa, alkolü bırakmaya yönelik yaklaşımlar önerilebilir.
