Alerji, birçok kişinin hayatını olumsuz etkileyen ve yaşam kalitesini düşüren bir hastalıktır. Bu nedenle erken teşhis edilmesi oldukça önemlidir. Alerji testi uygulayarak alerjik hastalıkların tanısı kolaylıkla konulabilmektedir. Bu yazımızda alerji hastalıklarını ve alerji testinin türlerini inceleyeceğiz.
Bağışıklık sistemi, vücudu virüsler, bakteriler ve kanserojen maddeler gibi dış etkenlerden koruyan bir sistemdir. Bazı durumlarda bağışıklık sistemi yabancı ve zararlı maddelere karşı fazla tepki gösterebilmektedir. Bazı durumlar da ise, beslenme için tükettiğimiz besinleri ya da aldığımız ilaçları zararlı madde olarak algılayıp tepki verir. Bu tepkime alerji olarak tanımlanır. Alerjinin nedeni tam olarak bilinmese de genetik yatkınlığın söz konusu olduğu belirtilmektedir.
Alerjik Rinit: Halk arasında yaz gribi, bahar nezlesi veya saman nezlesi olarak bilinmektedir. Polenler, toz, bazı besin maddeleri, hayvanların tüyleri ve kimyasal maddeler alerjik rinitin sebeplerindendir. Alerjik rinitin belirtileri şu şekildedir; burun akıntısı, burun kaşıntısı, hapşırma, öksürük ve boğaz kaşıntısıdır.
Alerjik Astım: Solunum yolu alerjileri arasında yer almaktadır. Genetik yatkınlığın söz konusu olduğu ve akciğer bronşlarının alerjen tepkimeye neden olduğu bir alerji türüdür. Belirtileri ise; göğüste sıkışma, nefes darlığı ve kuru öksürük olarak belirtilmektedir. Küf mantarı, hamam böceği, polen, toz ve hayvanların tüyleri nedeniyle oluşur.
Alerjik Konjonktivit: Gözün beyaz kısmını saran, gözü koruyan, gözün serbest hareket etmesini sağlayan ve konjonktiva olarak bilinen zar tabakasıdır. Bu zarın dış etkenlere karşı gösterdiği tepkimeye alerjik konjonktivit adı verilir. Gözde sulanma, yanma ve kaşıntı gibi belirtilerle kendini gösterir.
Ürtiker: Halk arasında kurdeşen olarak da bilinen ürtiker; kaşıntı, kızarıklık ve kırmızı lekeler gibi belirtilerle kendini gösterir. Ağrı kesici ilaçlar, alkol, böcekler, parazitler, bazı gıda türleri, enfeksiyon, güneş ışığı, soğuk, stres ve yüksek ısı ürtikerin oluşmasını tetikleyen faktörlerdir.
Atopik Dermatit: Genelde bebeklik döneminde ortaya çıkan ve 6 ay ile 2 yaş arasındaki çocuklarda görülen bir egzama türüdür. Tedavi edilmediği takdirde alerjik rinit ve astım hastalıklarına sebep olmaktadır.
Anafilaksi: Arı sokmasının sebep olduğu bir alerji türüdür. Arının soktuğu bölgede oluşan aşırı şişmeye ve ağrılara sebep olmaktadır. Nefes almada zorluk ve bilinç kaybı gibi durumlar gözlenmektedir. Anafilaksi tehlikeli bir alerji türüdür ve ölümcül olabilmektedir.
Alerji hastalıklarında tanı konması oldukça zordur. Farklılık gösteren alerji hastalıklarının olmasından dolayı, her alerji türü için farklı alerji testi vardır. Alanında uzman doktor belirtileri muayene ederek gerekli gördüğü alerji testini hastaya uygulatır. Bu şekilde alerji tanısı konur. Ancak alerji tanısını koyarken, test sonuçları çok dikkatli incelenmelidir.
Erkek hastaya alerji testi uygulayan bir kadın laborant.
Alerji testi, kişilerin gösterdiği alerjik tepkileri değerlendirmek için yapılan testlerdir. Alerjik reaksiyona göre kan ve cilt testi olarak uygulanmaktadır. Bu testler hastalığın altında yatan alerjik nedeni bulmak için oldukça önemlidir. Bu nedenle doğru değerlendirmek gerekir. Alerji testleri uygulanan yönteme ve belirtilere göre türlere ayrılır.
Akım Sitometrisi
Kan örnekleri üzerinde uygulanan bir işlemdir. Kanda bulunan belirli bir hücre türünü incelemek için o hücreyi ayrıştırmayı sağlar. Bu şekilde teşhis daha hızlı konabilmektedir.
Bazofil Aktivasyon Testleri
Akım sitometrisi sitemini kullanarak uygulanan bir alerji testidir. Genellikle; besin, arı ve ilaç alerjilerinin tanısında kullanılmaktadır.
Besin Yükleme Testleri
Öncelikle şunu belirtmek gerekir; besin yükleme testi riskli bir uygulamadır. Bu nedenle sadece deneyimli alerji ve immünoloji uzmanı tarafından yapabilir. Ayrıca hastanın gösterdiği semptomlar ağır ise kesinlikle besin yükleme testi yapılmaz.
Hastanın semptomları ve testler sonucunda şüpheli besinler önce belirli bir süre diyetten çıkarılır ve sonra tekrar diyete dahil edilerek klinik cevap değerlendirilmesi yapılır. Bu test uygulamasında şüphelenilen besinler 2-4 hafta boyunca diyetten çıkarılır. Sonrasında ise diyetten çıkarılan besinler, bir alerji ve immünoloji uzmanı gözetiminde ve belirli bir protokol dahilinde, belirli miktarlarda tekrar diyete dahil edilir.
Bronş Provokasyon Testleri
Bronş provokasyon testleri, alerji hastalıklarında ve astım benzeri şikayetleri olan ancak tanı konulamayan hastalıklarda kullanılan bir test türüdür.
Test uygulaması sırasında metakolin, hastaya düşük dozlar halinde ve solunum yoluyla verilmeye başlanır. Bu şekilde hava yollarında daralmanın şiddeti anlaşılır. Bu test sırasında şiddetli bronş daralması oluşabilmektedir. Bu nedenle, bronş provokasyon testleri alerji ve immünoloji uzmanın denetimi altında ve tüm önlemlerin alınabileceği bir klinikte yapılmalıdır.
Deri Testleri
Deri testleri, sıklıkla kullanılan alerji testi türlerinden biridir ve belirli bir alerjene karşı yapılan bir testtir. Alerjenlerin seçimi ve sayısı hastanın klinik öyküsüne ve semptomlarına göre belirlenir. Kesin teşhis ancak, pozitif reaksiyonların klinik bulgularla uyumluluk göstermesiyle konulur.
Endoskopi
Genellikle endoskopi, iç organlarımızı görüntülemek ve gerektiğinde biyopsi yapmak için kullanılmaktadır. Ancak gerekli durumlarda astım ve diğer alerjik hastalıkların tanısında da kullanılabilir. Burun içerisi, boğaz, nefes borusu ve bronşlarda tanı ve ayırıcı tanı konmak için önemli bir yöntemdir.
Eozinofil Sayımı
Eozinofiller, alerjik hastalıklarının oluşumuna neden olan temel hücrelerdir. Bu nedenle sıklıkla alerjik hastalıkların tanısında kullanılan ilk yöntemlerden biridir. Kan, burun ve balgam örneklerinin incelenmesiyle eozinofil sayım işlemi gerçekleştirilir.
Fiziksel Ürtiker Testleri
Dış etkenlere bağlı olarak gelişen fiziksel ürtikerlerin tanısı çoğunlukla hastalığın öyküsü ile konulabilmektedir. Ancak tanının doğrulanması için testler yapılmalıdır.
Fiziksel ürtiker testi; dil basacağı, kalem ya da tırnak ucu ile derinin üzerinin çizilmesi ile test edilir. Uygulanan işlemden yaklaşık 15 dakika sonra test edilen bölgede ödem ya da kızarıklık oluşması test sonucunun pozitif olduğunu gösterir.
İlaç Provakasyon Testleri
İlaçlarla provokasyon testleri, ilaç alerjilerinde tanı koymak için kullanılmaktadır. Şüpheli olduğu düşünülen ilaç ile deri testlerinin (prik/intradermal) uygulanmasıyla yapılmaktadır. Ancak bu testler ciddi reaksiyonlara sebep olabileceğinden testin deneyimli doktorların gözetiminde yapılması gerekir.
Ağır anafilaksi öyküsü olan hastalara ilaç provakasyon testleri kesinlikle uygulanmamalıdır.
Nitrik Oksit Ölçümü
Hava yollarındaki iltihaplanmanın tanısında ve tedaviye verilen yanıtın değerlendirilmesinde kullanılan bir alerji testi türüdür. Küçük bir cihaza belirli bir sürede nefes üfleyerek uygulanan bir testtir. Hastanın yaşına göre işlemde değişiklikler olmaktadır.
Otolog Serum Deri Testi
Kronik ürtikeri olan hastalarda tanı amaçlı kullanılan bir testtir. Öncelikle hastadan alınan kan oda sıcaklığında pıhtılaştırılır. Sonrasında santrifüj yardımı ile serumu ayrılır. Daha sonra çok ince uçlu iğne ile bu serum hastanın cildinin içine enjekte edilir. Test yapıldıktan yaklaşık 30 dakika sonra oluşan şişlik ve kızarıklığa göre sonuçlar değerlendirilir.
Pletismografi
Hasta küçük bir kabin içerisine alınır ve kabinde bulunan ağızlık yardımıyla hasta değişik solunum manevraları yapar. Bu test sırasında nefes akış hızı ve volümler cihaz tarafından kaydedilir. Bu test işlemi bazı hastalar için yorucu olabilmektedir.
Serum Spesifik IgE
Alerjik hastalıklarda ilk bakılan test sonucu incelemesidir. Kanda bulunan serum IgE seviyesi yaşa bağlı olarak değişiklik gösterir. Ayrıca, alerjik hastalıklar dışında da birçok hastalık nedeniyle total IgE seviyeleri yükselebilmektedir. Alınan kan örneği ile kolaylıkla serum spesifik IgE seviyesi tayin edilebilir.
Solunum Fonksiyon Testleri (Spirometri)
Solunum fonksiyon testleri hem tanı konulmasında hem de hastalığın takibinde kullanılan bir test türüdür. Doktor test sonucunda çıkan değerlere bakarak hastalığın şiddeti ya da düzeyi hakkında bilgi edinir.
