Atopik dermatit yani egzama, ciltte kurumaya, kaşıntılı leke ile döküntülere ve enfeksiyona neden olan, bulaşıcı olmayan inflamatuar bir cilt rahatsızlığıdır. Cilt kuruluğu, çatlama, kabarıklık ve şişlik, ciltte kaşıntı ve pullu deri döküntüsü egzamanın en tipik belirtileridir. Tahriş edici veya alerjenle temas edildiğinde egzama belirtileri daha da şiddetlenebilir. Semptomları iyileştirmeye yardımcı olacak tedaviler mevcuttur ancak egzamanın kesin bir tedavisi yoktur.
Atopik dermatit ya da bilinen adı ile egzama, cilt kuruluğuna, kaşıntıya, döküntülere ve lekelere sebep olan ve bulaşıcı olmayan yaygın bir inflamatuar cilt rahatsızlığıdır. Ciltte yaşanan bu değişim, Bu cildin neminin korunmasına ve vücudun dış etkenlere karşı korunmasına yardımcı olmaktan sorumlu olan cildin bariyer fonksiyonunu zayıflatır.
Küçük çocuklarda daha sık görülen egzama hastalığı her yaştan kişiyi de etkileyebilir. Kronik bir cilt rahatsızlığı olan egzama tahriş edici maddeler veya alerjenlerle temas edildiğinde bazen daha da şiddetlenebilir ancak.
Bulaşıcı bir hastalık olmayan egzamanın yaygın belirtileri cilt kuruluğu, kaşıntı, deri döküntüleri ve kuru lekeler olarak gösterilir.
Genellikle ellerde, bacaklarda ve ayaklarda görülse de vücudun herhangi bir yerinde de egzama hastalığı meydana gelebilir. Egzama rahatsız edici bir görüntüye neden olsa da tehlikeli bir rahatsızlık değildir. Basit tedaviler ile kontrol altına alınabilir. Önemli olan, egzama belirtilerini iyi tanımak ve vakit kaybetmeden doktora başvurmaktır.
Egzamaya sabun, deterjan, şampuan ve banyo köpüğü gibi tahriş edici alerjenlerle temas, soğuk ve kuru hava, nem, toz, polen ve küf gibi çevresel faktörler ya da stres ve genetik geçiş gibi uyaranlar neden olmaktadır. Ayrıca staphylococcus aureus adlı bakteri de egzamaya neden olur. Bu bakteri vücuttaki yararlı bakterilerin yerini alır ve cildin bariyer fonksiyonunu bozar.
Cildin reaksiyon vermesini sağlayarak egzamanın nedenleri şunlardır:
Genellikle kronik bir cilt rahatsızlığı olan egzamanın kendi içinde ayrıldığı bazı türleri mevcuttur.
Egzama türleri şöyle sıralanabilir:
Atopik egzama: Bu egzama çeşidinin gelişiminde genetik, immünolojik, çevresel faktörlerin bileşiminin rolü olduğu düşünülmektedir.
Seboreik dermatit: Nedeni tam olarak bilinmeyen ve kronik olan seboreik egzama cildin yağlı olduğu bölgelerde, yüzde yani kaşlar, yanaklar, burun kenarları, sakal içleri, göğüs ortası, saçlı deri, kulaklarda görülür. Kulak egzaması olarak da bilinen seboreik egzama kızarıklık, pullanma ve kabuklanmayla oluşur.
Asteatotik egzama: Bu egzama çeşidi yaşlılarda daha sık görülmektedir. Sık banyo yapılması, derinin üst tabakasındaki yağ miktarının azalması veya atopi gibi nedenler sonrasında görülebilmektedir. Kış aylarında kuruluk arttığı zaman daha fazla görülebilmektedir. Genellikle bacakların ön yüzünde, kollarda ve gövdede çıkmaktadır. Deride porselen çatlağı gibi bir görüntüye, kaşıntıya, kuruluğa ve döküntüye neden olmaktadır.
Kontakt egzama: Cildin duyarlı olduğu maddelere karşı oluşan akut veya kronik reaksiyondur. Cilt, koruyucu yağlarını engelleyen maddelere sürekli maruz kalırsa kontakt egzama oluşur. Kontakt dermatitte egzamayı tetikleyen bazı maddelere karşı dikkatli olunmalıdır. Kontakt egzama; temizlik maddeleri, makyaj malzemeleri, parfümler, oje, endüstriyel maddeyle temas, saç boyaları, diş macunu, sakız, ayakkabı ve ayak spreyleri, pantolan fermuarı, metal düğmeler, geçici dövmeler nedeniyle görülür.
Numuler egzama: Daha çok kol ve bacaklarda, ellerde görülen numuler egzama, madeni para büyüklüğünde, çok sayıda olabilen yuvarlak kaşıntılı lezyonlardır. Kronik seyirli olup, daha çok genç erişkinler ve yaşlılarda rastlanır. Numuler egzamanın lezyonları papül ve vezikül denen ufak kabartıların birleşmesiyle oluşur ve akut dönemde kızarıklık, sızıntı ve kabuklanma gösterir.
Gravitasyonel egzama: Ayakta çalışanlarda ve yaşlılarda çok sık görülen bir egzama çeşididir. Bacakların alt kısımlarında varislerin oluşması ve kan dolaşımın bozulmasıyla gelişmektedir. Burada kan birikmesinden dolayı damarlarda basınç artmakta ve bu da deride hasara neden olabilmektedir. Doğum yapmış kadınlarda gravitasyonel egzama görülebilir. Bacaklarda kuruluk, kaşıntı, su toplaması, kızarıklık gibi belirtilerle kendini gösterir. Egzama kronikleştikçe deride koyu lekeler, derinin sertleşmesi ve sonrasında ülser gibi yara oluşabilmektedir.
Ciltte kuruluk, çatlaklık, kaşıntı, deri döküntüleri, kuru lekeler, şişlik, kabuk oluşumu, pullanma ve kabarcıklar egzama belirtileri arasında gösterilir.
Genel olarak egzama belirtileri şunları içerir:
Egzama hastalığından cildin nemi fazla tutamamasından dolayı cilt kuruluğu meydana gelir.
Egzamadan etkilenen cilt sinirleri uyaran bazı kimyasal aracılar salgılar ve neticesinde ciltte kaşıntı yaşanır.
Egzamanın ciltte meydana getirdiği iltihaplanma sonucunda ciltte döküntüler oluşur.
Cildin nemi tutmasına yardımcı olmaktan ve vücudunuzu dış etkenlerden korumaktan sorumlu olan cildinizin bariyer fonksiyonunu zayıflatan egzama hastalığı deride kuru leke oluşumuna sebebiyet verir.
Egzama hastalarının cilt bariyerinin bozulması sonucunda deriden su kaçarak cildin kurumasına, çatlamasına ve kaşınmasına neden olur.
Egzamayla birlikte ciltteki inflamasyonun sonucu olarak ödemle birlikte ciltte şişlikler meydana gelebilir.
Egzama teşhisi koymak için fiziki muayene ve yama testi yapılmalıdır. Yama testinde ortaya çıkan alerjen, dermatologlar tarafından araştırılmalı ve sonrasında teşhis konulmalıdır.
Yama testi esnasında hastanın sırtına alerjen maddelerin düşük konsantrasyonları yapıştırılır ve 48 ile 72 saat sonra açılarak gözlemlenir. Bu süre içerisinde kişinin spor yapmaması, duş almaması ve testi etkileyecek benzer davranışlarda bulunmaması gerekir. Bölgede kabarma, sulanma ve kızarıklık varsa, hastanın o bölgeye sürülen maddeye karşı alerjik egzama olduğu tespit edilir.
Egzama tedavisinde kortizon dışı bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar, ıslak pansumanlar ve lokal kortikosteroidli pomadlar kullanılır. Atak sıklığını azaltmak, deriyi güçlendirmek amacıyla nötral sabunlar, bariyer kremler, nemlendiriciler, egzama eldivenleri ve egzama şampuanları önerilmektedir.
Değişik tipleri bulunan egzamanın en çok etkilediği organlardan biri ellerdir. Ellerde egzama, derinin savunma kapasitesinin azalması veya yok olması sebebiyle ortaya çıkmaktadır. Sık sık el yıkamak, deterjan, sabun ve çamaşır suyu ile iç içe olmak, tozlu ortam gibi faktörler derinin yıpranmasına ve egzama oluşumuna zemin hazırlamaktadır. Elde egzama en fazla el ön kolda ve sırtta görülür.
Egzama tedavisinde kortizon dışı bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar, ıslak pansumanlar ve lokal kortikosteroidli pomadlar kullanılır. Atak sıklığını azaltmak, deriyi güçlendirmek amacıyla nötral sabunlar, bariyer kremler, nemlendiriciler, egzama eldivenleri ve egzama şampuanları önerilmektedir.
Salisilik asitle birlikte topikal steroidler saç egzaması tedavisinde yararlı olabilir. Saçlı deri egzaması enfeksiyon kapmışsa doktor tarafından ağızdan antibiyotik reçete edilebilir.
Egzamadan korunmak ya da egzama sürecinin daha rahat geçirilmesi için alınacak önlemler şu şekildedir:
