Tıbbi adı prediyabet olan gizli şeker, tip 2 diyabet tanısı koyabilecek düzeyde yüksek olmasa da kan şekeri düzeylerinin normalden yüksek olmasıdır. Hemoglobine bağlı kan şekeri miktarının ölçüldüğü Hba1c testinde sonucun %5,7-6,4 aralığında olması prediyabet olarak kabul edilir. Temel sebebi insülin direnci olan gizli şeker hastalığı, vücudun insülin ürettiği ancak bunu doğru şekilde kullanmadığı zamanda meydana gelir. Bu durum da kan şekeri seviyesinin olması gerekenden yüksek çıkmasına neden olur ancak yine de prediyabet tanısı için yeterli görülmez. Prediyabet tedavi edilmediği takdirde ise tip 2 diyabete dönüşebilir. Tedavi genellikle diyabet ilaçları ve yaşam tarzında yapılacak değişimleri içerir.
Gizli şeker (prediyabet), kan şekeri düzeyinin 100 ila 125 miligram/desilitre (mg/dl) arasında yüksek bir değerde olduğu ancak tip 2 diyabet tanısı konulacak düzeyde olmadığı bir hastalıktır. Tip 2 diyabetin işareti sayılan gizli şeker hastalığı, vücudun insülini doğru bir şekilde kullanamadığı zaman ortaya çıkar.
İnsülin direncinin meydana getirdiği gizli şeker, genellikle genetik, obezite, hareketsiz bir yaşam, sağlıksız beslenme ve buna bağlı olarak karın çevresinde yağlanma gibi faktörlere bağlı şekilde meydana gelir.
Şeker hastalığında olduğu gibi aşırı yemek yeme isteği, fazla susamak, gün içinde idrara çıkma sayısının artması ve el-ayaklarda meydana gelen karıncalanma ve uyuşmalar gizli şeker hastalığının belirgin semptomları arasında yer alır. Bu semptomlara ek olarak vücuttaki yaraların geç iyileşmesi ve görüş açısında bulanıklık da prediyabette ortaya çıkabilecek belirtilerdendir.
Gizli şeker, kişinin sağlıklı beslenerek, hayatına hareket ekleyerek, gerekirse ilaçlar kullanarak kontrol altına alınabilir. Ancak yaşam tarzı değişiklikleri olmadan, prediyabetli kişilerin tip 2 diyabet geliştirme riski daha yüksektir.
Gizli şekerin (prediyabet) ortaya çıkmasında aile öyküsü ve genetiğin önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Bununla birlikte obezite, düzenli fiziksel aktivite eksikliği, karın çevresindeki aşırı yağlanma ve sağlıksız yaşam tarzı da sebepler arasında bulunmaktadır.
Genel olarak gizli şekere yol açan faktörler şöyle sıralanabilir:
Gizli şekeri olan kişiler halsizlik, tükenmişlik, açlık-susuzluk hissinin artması, ağız kuruluğu, gün içinde sık idrara çıkma, el-ayaklarda uyuşma ve karıncalanma, vücuttaki yaraların geç iyileşmesi ve görüş açısında bulanıklık gibi belirtiler yaşarlar. Ek olarak prediyabet hastalarının belirli bölgelerinde deri koyulaşması görülür. Bu duruma da akantozis nigrikans adı verilir.
Gizli şeker hastası olan kişilerde şu belirtilerin ortaya çıkma ihtimali yüksektir:
Tip 2 diyabetin habercisi olan ancak şeker hastalığı teşhisi koymak için yeterli düzeyde olmayan prediyabet hastalığında kişiler kendilerini halsiz ve tükenmiş hissederler. Bu durum şeker hastalığı belirtisiyle benzerlik gösterir.
Gizli şekerde de şeker hastalığında olduğu gibi açlık-susuzluk hissi artar. Bu durumun nedeni kan şekerinin yükselmesidir.
Gizli şeker hastası olan kişilerin ağızlarında kuruluk şikayeti olur. Bu kuruluk aynı zamanda sık sık su içme ihtiyacı doğurur.
Aynı şeker hastalığında olduğu gizli şekerde de gün içinde sık idrara çıkma belirtisi görülür. Gizli şeker hastası olan kişiler hem çok su içmeye bağlı olarak hem de normal zaman diliminde de gün içinde sık sık idrara çıkarlar.
El ve ayaklarda yaşanan uyuşma ve karıncalanma gibi belirtiler prediyabetin yaygın belirtileri arasında gösterilir.
Kişilerin vücutlarında herhangi bir sebebe bağlı olarak meydana gelen yaralar geç iyileşiyorsa bu durum prediyabetin habercisi olabilir.
Kandaki şeker seviyesi yüksek olduğunda bu durum birçok organa zarar verdiği gibi gözleri de olumsuz etkiler. Gizli şeker hastası olan kişiler görüş açılarının bulanık olduğundan yakınırlar.
Açlık kan şekeri 100-125 mg/dsl arasında olan kişilere şeker yükleme testi (OGTT- Oral glukoz tolerans testi) yapılarak prediyabet araştırması yapılır. Bu testte en az sekiz saat veya gece boyunca aç kaldıktan sonra bir kan örneği alınır. Ardından 75 gr glukoz içeren şekerli bir solüsyon içildikten ve üzerinden iki saat geçtikten sonra kan şekeri seviyesi tekrar ölçülür. Prediyabet varlığı durumunda yılda en az bir kez kan şekeri seviyesinin kontrol edilmesi gerekir.
Gizli şeker tedavisi de şeker hastalığı tedavisi gibi öncelikle yaşam tarzı değişikliği (sağlıklı beslenme ve hareketli bir yaşam) ve gerekli durumlarda ilaç tedavisini içerir. Şekeri azaltarak, sağlıklı beslenerek, düzenli egzersiz yaparak, uyku düzeni oluşturarak, stresten uzak durarak gizli şekerin kontrol altına alınmasını sağlar ve tip 2 diyabete dönüşmesini engelleyebilirsiniz. Tüm bu yöntemler, uzman bir doktor kontrolünde yapılırsa daha sağlıklı sonuçlar elde edilir.
