Halk arasında zatürre adı ile bilinen pnömoni, en yalın haliyle bakteri kaynaklı akciğer dokusunun iltihaplanmasıdır. Zatürre iltihaplanma, ateş, öksürük ve nefes almada zorlukla kendini gösteren ve özellikle enfeksiyonun neden olduğu bir akciğer hastalığıdır. Zatürre erken tedavi edilmediği takdirde ciddi risk barındırabilen bir hastalıktır.
Tıbbi adı pnömoni olan zatürre, bir veya her iki akciğerdeki hava keselerinin iltihaplanmasıdır. Zatürre’ye bakteriyel, viral veya mantar enfeksiyonları neden olurken, hava keseleri sıvı veya irinle dolabilir. Zatürre’de öksürük, ateş ve nefes darlığı yaygın semptomlardır.
Her iki akciğerdeki pnömoniye iki taraflı veya çift pnömoni adı verilir. En yaygın belirtileri balgamlı öksürük, nefes darlığı ve göğüs ağrısı olan zatürre genellikle bebekler, çocuklar ve 65 yaş üstü kişileri daha çok etkiler.
Hem viral hem de bakteriyel olarak karşımıza çıkan zatürre bulaşıcı bir hastalıktır ve erken tedavi edilmediği takdirde ciddi sonuçlar doğurabilir.
Çin’de görüldükten sonra salgın riskinin ortaya çıktığı, gizemli pnömoni adı ile anılan pnömoni virüsü, yürüyen zattüre ile de ilişkili olan mikoplazma pnömoniya bakterisinden kaynaklanan ve daha çok çocuklarda görülen teşhis edilmemiş bir pnömoni türüdür. Çocukluk zatürresi olarak da anılmaya başlanan gizemli pnömoni virüsünde boğaz ve baş ağrısı, balgamlı öksürük, nefes darlığı, aşırı yorgunluk, yüksek ateş ve akciğerde nodül gelişimi gibi belirtileri görülmektedir.
Toplum kökenli pnömoni, hastane kökenli ve bağışıklığı baskılanmış hastada pnömoni olmak kaydıyla zatürre çeşitleri kendi içinde üçe ayrılır.
Toplum kökenli pnömoni: Bakteri, virüs ve mantar enfeksiyonlarının neden olduğu pnömoni çeşidi toplum kökenli pnömoni olarak adlandırılır.
Hastane kökenli pnömoni: Hastanede bulunulan sırada zatürreye yakalanılırsa bu durum hastane kökenli pnömoni şeklinde ifade edilir.
Bağışıklığı baskılanmış hastada pnömoni: Bağışıklığı çok düşmüş kişilerde meydana gelen zatürre çeşidi ise bağışıklığı baskılanmış hastada pnömonidir.
Zatürrenin yaygın nedenleri streptococcus pneumoniae adı verilen bakteri, mikroorganizmalar, influenza virüsü, rinovirüs, rsv virüsü ve mantar enfeksiyonlarıdır. Yetişkinlerde en sık neden bakteriler, okul çağındaki çocuklarda ise virüsler en sık pnömoni nedeni olarak kabul edilir.
Bakteri ve virüs kaynaklı meydana gelen zatürre nedenleri genel olarak şunları içerir:
Bu hastalıklara sahip kişilerin kesin olarak zatürreye yakalanacağı kanısına varılamaz. Meydana gelen belirtiler ışığında doktor kontrolünde birtakım testlerle birlikte zatürre tanısı konulur.
Yeşilimsi, sarı ve kimi zamanlarda kanlı mukus şeklinde ortaya çıkan öksürük, ateş, titreme ve nefes darlığı en yaygın zatürre belirtileridir.
Öksürükle birlikte başlayan zatürrede şu belirtiler görülür:
Ateşsiz zatürre belirtileri arasında en sık görülen semptomlar öksürük, burun akıntısı, hapşırık ve göğüs ağrısı yer alır.
Zatürreye iyi gelmesi için doktorun kararıyla antibiyotikler, antiviral ilaçlar, sıvı ve elektrolit desteği, ağrı kesici ve ateş düşürücüler, beslenme takviyesi uygulanır. Bunlarla birlikte yatak istirahati yapılmalıdır. Zatürrenin tedavisine ayaktan tedavi uygulanabileceği gibi hastane yatışı, yoğun bakım ve mekanik solunum desteği de gerekebilir. Bunlara kişinin sağlık durumuna göre doktor karar verecektir.
Zatürre teşhisi için öncelikle doktor tarafından kişinin hastalık geçmişi dinlenir ve fizik muayenesi yapılır. Daha sonrasında ise zatürrenin kesin olarak belirlenmesi için bazı testler yapılır.
Zatürre teşhisinde faydalanılan yöntemler şunlardır:
Kan testleri
Kan testleri bir enfeksiyonun varlığını doğrulamak ve enfeksiyona neden olan organizmanın türünü belirlemeye çalışmak için kullanılır. Ancak kesin tanımlama her zaman mümkün değildir.
Göğüs röntgeni
Göğüs röntgeni, doktorunuzun zatürreyi teşhis etmesine ve enfeksiyonun kapsamını ve yerini belirlemesine yardımcı olur. Ancak zatürreye ne tür bir mikrobun neden olduğunu tam olarak söylenemez.
Nabız oksimetresi
Nabız oksimetresi aracılığıyla kandaki oksijen seviyeniz ölçülür. Zatürre akciğerlerinizin kan dolaşımınıza yeterli miktarda oksijen taşımasını engelleyebilir.
Balgam testi
Derin bir öksürükten sonra akciğerlerinizden bir sıvı örneği (balgam) alınır ve enfeksiyonun nedenini belirlemeye yardımcı olmak için analiz edilir.
Arteriyel kan gazı testi
Sağlayıcınız, akciğerlerinizin ne kadar iyi çalıştığını anlamak için kanınızdaki oksijen seviyelerini ölçmek için bileğinizden, kolunuzdan veya kasıklarınızdan kan örneği alır.
Bronkoskopi
Bazı durumlarda doktorunuz akciğerlerinizin içine bakmak için bronkoskop adı verilen ince, ışıklı bir tüp kullanabilir. Ayrıca laboratuvarda test edilmek üzere doku veya sıvı örnekleri de alabilirler.
65 yaşın üzerindeyseniz, hastanedeyseniz veya ciddi semptomlarınız ya da sağlık sorunlarınız varsa doktorunuz ek testler isteyebilir.
Bunlar şunları içerebilir:
BT taraması
Zatürreniz beklendiği kadar kısa sürede geçmiyorsa doktorunuz akciğerlerinizin daha ayrıntılı bir görüntüsünü elde etmek için göğüs BT taraması önerebilir.
Plevral sıvı kültürü
Enfeksiyonun tipini belirlemeye yardımcı olmak için plevral bölgeden kaburgalarınızın arasına bir iğne konularak sıvı örneği alınır ve analiz edilir.
Zatürre tedavisi için öncelikle altında yatanın tam olarak belirlenmesi gerekir. Nedenin belirlenmesinin ardından doktor hastanın durumuna bağlı olarak bazı tedavi yöntemleri önerir.
Zatürrenin tedavi yöntemleri şöyle özetlenebilir:
Antibiyotikler
Antibiyotikler bakteriyel pnömoniyi tedavi eder. Bir virüsü tedavi edemezler ancak virüsle aynı zamanda bakteriyel bir enfeksiyonunuz varsa, doktor tarafından antibiyotik reçete edilir.
Antifungal ilaçlar
Antifungaller mantar enfeksiyonunun neden olduğu zatürreyi tedavi etmek için önerilir.
Antiviral ilaçlar
Viral pnömoni genellikle ilaçla tedavi edilmez ve kendi kendine geçebilir. Doktor tarafından, hasta kalma sürenizi ve virüsten hastalanma sürenizi azaltmak için antiviral ilaçlar önerilir.
Oksijen tedavisi
Yeterli oksijen alamıyorsanız, doktorunuz burnunuzdaki bir tüp veya yüzünüze takacağınız bir maske aracılığıyla size ekstra oksijen verebilir.
IV sıvıları
Doğrudan damarınıza (IV) verilen sıvılar dehidrasyonu tedavi eder veya önler.
Sıvıların boşaltılması
Akciğerleriniz ile göğüs duvarı arasında çok fazla sıvı varsa (plevral efüzyon), Doktor tarafından bu sıvı boşaltılabilir. Bu işlem bir kateter veya ameliyatla yapılır.
