Halk arasında beyin iltihabı olarak bilinen ensefalit, virüslerin ve bakterilerin merkezi sinir sistemini enfekte ettiği ve bunun sonucunda da beyin fonksiyonlarının bozulması ya da kaybı durumudur. En çok virüslerin neden olduğu bu rahatsızlık hijyen koşulları ve bağışıklık sistemi ile birebir bağlantılıdır.
Beyin iltihabı virüsler ve viral enfeksiyonlara bağlı olarak gelişmektedir. Bu durum çocukluk ve yaşlılık evrelerinde daha sık görülmekle birlikte, yaş aralığı fark etmeksizin bağışıklık sisteminin güçsüz olduğu her yaş aralığında görülebilmektedir. Bağışıklık sisteminin zayıf olması ve hijyen kurallarının göz ardı edilmesi, virüsler ve birçok patojen mikroorganizmanın solunum yolu ile sindirim sisteminin bütünlüğünü bozmasına, deriden ve idrar yolundan vücuda girip kan dolaşımı ve sinir sistemi üzerinden beyin dokusuna yerleşmesine neden olmaktadır. Güçsüz bir bağışıklık sistemi varsa virüs ve patojenler beyin dokusunda hızlıca çoğalarak beyin hücrelerini tahrip etmekte ve buna bağlı bazı hastalıklar gelişebilmektedir. Beyinde ciddi hasar oluşumuna neden olan beyin iltihabı, sinir sisteminin fonksiyonlarında hayati tehdit eden işlev bozukluğuna yol açmaktadır. Erken dönemde teşhis edilip, etkin bir tedavi uygulanmadığı takdirde ölümle neticelenebileceği gibi, kalıcı- ağır bedensel ve zihinsel fonksiyon kayıplarına yol açabilmektedir.
Bebekler ve yetişkinlerde beyin iltihabı belirtileri farklılık göstermektedir. Bebeklerde emme isteğinde azalma, kafatasının yumuşak kısmında bulunan şişlik gelişimi, uykuya meyil, aşırı kusma, ateş, havale gibi belirtiler görülür. Erişkinlerde ise;
Beyin iltihabı, birçok neden bağlı olarak gelişebilir, bu durumu kesin bir nedene bağlamak mümkün olmayacaktır. Başlıca viral hastalıklar, bakteriyel ve parazit hastalıklar olarak bilinen beyin iltihabı, en sık Herpes virüsü, kabakulak, kızamık, çocuk felci, suçiçeği, ve hepatit yapan hastalıklarına yol açan virüslerin yanı sıra HIV, HPV ve kuduz virüsleri de ensefalit yani beyin iltihabına yol açan virüsler olarak tanımlanmaktadır. Beslenme yetersizliği, hijyen koşullarının kötü olması ve bağışıklık sisteminin zayıf olması, aşılanmamış veya yetersiz aşılanmış olmak beyin iltihabına neden olabilmektedir. Ciltte yara, kesik bulunması, yabani bir hayvan tarafından veya kedi ve köpek tarafından ısırılmış olunması belirgin risk faktörleri arasında bulunmaktadır. Böyle bir duruma maruz kalındığında derhal en yakın sağlık kuruluşuna başvurularak riskin azaltılması hayati önem arz etmektedir.
Kafa derisinde gelişen deri iltihaplanması ile beyin içi, beyin dokusunun iltihaplanması olan ensefalit sık sık birbirine karıştırılmaktadır. Beyin iltihabı tanısı için hasta veya hasta yakınından alınan detaylı bilgi sonrası nörolojik ve fiziksel muayene yapılmaktadır. Kesin tanı beyin dokusunun incelenmesi ile gerçekleşmektedir. Beyin MR görüntülemesi yapılarak, beyin nöronlarının fonksiyonlarını değerlendirmek için elektro ensefalit grafi (EGG) çekilmelidir. Enfeksiyona neden olan virüslerin tespiti için kan ve idrar tetkikleri yapılmaktadır. Hastalık ağır seyrediyorsa ve tedavi sürecinden sonuç alınamamışsa ileri inceleme için beyin biyopsisi yapılmaktadır.
Tanı kesinleştikten sonra hızlıca etkin ve yeterli miktarda damar içi yoldan antiviral ilaçların verilmesi gerekmektedir. Bunun yanında hekim öngörüsü ile kusma, ateş, baş ağrısı için gerekli ilaçlar verilmektedir. İlaçların dışında bol sıvı tüketimi, iyi beslenme, yatak istirahati ve hijyen kurallarına önem gösterilmelidir.
