Tükürük bezi endoskopisi( Sialendoskopi) tükürük bezi hastalıklarında özellikle tükürük bezi taşlarına yönelik uygulanan bir cerrahidir. Endoskopik tükürük bezi cerrahisi ile birçok hastalık kesi yapılmadan, dikişsiz ve konforlu bir şekilde tedavi edilebilmektedir.
İnsan vücudunda üç büyük tükürük bezi mevcuttur. Bunlar submandibular (çene altı), parotis (kulak önü) ve sublingual (dilaltı) bezlerdir. Ayrıca bu bezlerin dışında ağız ve burun boşluğunda yerleşmiş çok sayıda küçük tükürük bezi bulunur. Bu bezlerde üretilen tükürük ağaç benzeri dallanmalar gösteren toplayıcı kanallarla toplanır en sonun da tek bir toplayıcı kanal haline gelerek ağız içine boşalır.
Submandibular bezler her iki çene altında yerleşmiş iki adet bezdir. Tükürük salgısına en fazla katkısı olan, uyarı olmaksızın salınan tükürüğün büyük kısmını salgılayan bezlerdir. Çene altındaki bu bezler dilaltındaki milimetrik boyuttaki açıklıktan ağız içine boşalırlar.
Parotis bezler her iki kulak önünde yerleşmiştir. Yüz siniri denilen yüzün hareketini sağlayan sinirin etrafında yer alır. Parotis bezleri üst azı dişler hizasında yanak mukozasından ağız içine boşalır. Yemek yemek gibi tükürük salgısının uyarılmasıyla daha fazla tükürük salgılarlar.
Sublingual bezler ise dilaltına yerleşmiş submandibular ve parotis bezlerinden daha küçük olan ve tükürük salgısına daha az katılan bezlerdir. Tükürük salgısını milimetrik açıklıklarla dilaltına boşaltırlar.
Tükürük bezi hastalıkları kabaca nepolastik ( tümöral) ve non-neoplastik ( tümöral olmayan) hastalıklar olarak iki grupta toplanabilir.
Tümöral tükürük bezi hastalıkları etkilenen bezin olduğu bölgede sabit ve zamanla büyüyen şişlikler şeklinde bulgu verirler.
Tümöral olmayan tükürük bezi hastalıkları etkilenen bezde tekrarlayan, arada şişliğin gerilediği, ağrılı şişlikler ya da aşırı salya veya ağız kurluğu şeklinde bulgu verirler.
Endoskopik tükürük bezi cerrahisi ( Sialendoskopi) büyük tükürük bezlerinin (kulak önü ve çene altı tükürük bezlerinin) tekrarlayan şişliklerinde tanı ve tedavi amacıyla uygulanan bir işlemdir. Tükürük bezi alınmasını ve açık cerrahiyi gerektiren birçok hastalık bu yolla kesi yapılmadan ve dikişsiz tedavi edilebilir.
Sialendoskopi kabaca tümöral olmayan, tekrarlayan tüm tükürük bezi şişliklerinde uygulanabilir. Kulak önünde ya da çene altında şişip kaybolan, özellikle yemek yemekle ortaya çıkan ağrılı şişliği olan hastalarda uygulanabilir. En sık yapılma sebebi tükürük bezi taşlarındır.
Ayrıca aşağıdaki hastalıklarda da tükürük bezi taşı cerrahisi yapılabilir;
İşlem lokal ya da genel anestezi altında yapılabilir. Sadece tanı amaçlı yapılacaksa ve kısa sürede çözülebilecek bir hastalık varsa lokal anestezi altında da yapılabilir. Hastalığın boyutuna göre işlemin süresi değişebilmektedir. Tanısal amaçla yapılıyorsa ya da küçük bir taş çıkarılacaksa işlem en fazla yarım saat sürer. Ancak büyük, kırılması gereken taşlarda işlem birkaç saatten uzun sürebilmektedir.
Sialendoskopi büyük tükürük bezleri kanallarına girilerek yapılan bir uygulamadır. Endoskop sayesinde kanalların içerisi (lümeni) gözlenir ve tespit edilen bir hastalık varsa aynı anda tedavi edilebilir. Büyük tükürük bezi kanallarının çapları 0,5mm ile 3,2 mm arasında değişmektedir. Ağıza açıldıkları yerde çapları çok daha küçüktür. Bu nedenle işlem esnasında kullanılan endoskoplar ve aletlerin inceliği de milimetrik boyutlardadır. Endoskopun, yıkama kanalı ve bazı enstrümanların geçirilebildiği çalışma kanalının bulunduğu üç açıklığı vardır. Toplam çapı 1,1-1,8 mm arasındadır.
İşlem ilk olarak bu aletin kanal içine girebilmesini sağlamak için kanalın giriş deliğinin bulunması ve genişletilmesi ile başlar. Uygun genişliğe ulaşıldığında kanalın girişinden başlanarak alet kanal içinde beze doğru ilerletilir. Bu esnada görüşü sağlama ve kanalı açık tutmak için serumla sürekli yıkama yapılır. Kanal ekrandan gözlenerek muayene edilir. Bir noktadan sonra kanal tükürük bezine girer ve dallanmaya başlar. Hastanın anatomisinin izin verdiği yere kadar tüm dallar muayene edilir. Eğer bir hastalık tespit edilmiş ise bu hastalığın tedavisini sağlayan özel aletler çalışma kanalından gönderilerek tedavi edilir. Bazı durumlarda ağız içerinde çok küçük kesiler yapılabilir ya da kanal açıklığının devamı için kanalın içine stent denilen küçük plastik hortum geçici olarak yerleştirilebilir.
